[Historyczne ciekawostki] Wspomnienie o Irenie Chanek

Wokół nas coraz mniej osób, które przeżyły II wojnę światową i jej okrucieństwa. Odchodzą na wieczny odpoczynek. Wraz z nimi odchodzą ich wspomnienia... Europa, a z nią my, nie przeżywaliśmy od dziesięcioleci wojen (poza konfliktem w dawnej Jugosławii), aż do 24 lutego tego roku.

Chciałbym ocalić od zapomnienia nietuzinkową postać, a niektórym przypomnieć wspaniałą kobietę, która przez lata żyła wśród nas. Cichutko...

Irena Chanek z domu Czerwińska urodziła się 23 stycznia 1925 roku w Krakowie, jako córka Józefa i Anny z d. Piernik. Z rodzicami przyjechała do Dziedzic w 1938 roku. Uczyła się w Szkole Powszechnej w Dziedzicach, w której oprócz nauki, działała w Drużynie Harcerek im. Królowej Jadwigi, prowadzonej przez drużynową Joannę Machalica.

Nie było to pierwsze jej zetknięcie się z harcerstwem, bo jeszcze będąc w Krakowie, wstąpiła w szeregi Gromady Zuchowej "Słoneczka". W 1937 wstąpiła do Żeńskiej Drużyny Harcerskiej ZHP Kraków-Podgórze, w której w następnym roku złożyła przyrzeczenie harcerskie. W dziedzickiej drużynie działała do wybuchu II wojny światowej pełniąc funkcję zastępowej.

20 października 1940 roku została zaprzysiężona przez oficera organizacyjnego Antoniego Szlachcica pseud. "Laura" i stała się członkinią Związku Walki Zbrojnej, o pseudonimie "Promyczek".

Od października 1940 do lutego 1942 była członkinią ZWZ pełniąc m.in. funkcję łączniczki Inspektoratu Bielskiego, a od lutego 1942 do czerwca 1944 - żołnierką AK.

Działała w harcerskiej grupie orląt w Dziale Łączności i Informacji "Ochronka" (Organizacja Cywilna Pomocy Więźniom Politycznym KL Auschwitz). Od 1942 roku działała w Zgrupowaniu Partyzanckim AK "Sosienki", dowodzonym przez Jana Wawrzyczka pseud. "Danuta".

Na trasach kolejowych Bielsko - Oświęcim, Bielsko - Katowice, Dziedzice - Oświęcim - Kraków, była kurierką, przewoziła pocztę konspiracyjną, broń, materiały wybuchowe, szyfry, bibułę, paczki, listy, leki, odzież i grypsy dla i od więźniów z obozu w Oświęcimiu.

W Bielsku 6 czerwca 1944 została aresztowana na dworcu i osadzona w miejscowym więzieniu.

Po wstępnym śledztwie została przewieziona do obozu KL Auschwitz (21 czerwca), gdzie została osadzona w bloku 11, jako tzw. "Polizeihaftling" (cywilny więzień). Oczekując w bloku śmierci na wyrok sądu policyjnego ("Polizeistandgericht") nawiązała kontakty ze współwięźniarkami i stworzyła grupę samoobrony (wzajemna pomoc współwięźniarek, aby przetrwać obóz).

Nawiązała także kontakt z żołnierzami oddziału "Sosienek" i przekazywała im informacje o funkcjonowaniu obozu.

18 stycznia 1945 roku, w ostatnim transporcie z obozu KL Auschwitz, wyruszyła na "marsz śmierci" do Wodzisłąwia Śląskiego. Na wodzisławskim dworcu została wsadzona do bydlęcych wagonów i wywieziona do obozu w Ravensbruk. W połowie kwietnia 1945 została przewieziona do obozu w Oranienburgu, a później do obozu w Templin, w którym 29 kwietnia 1945 roku doczekała się wyzwolenia (przez Armię Czerwoną).

10 maja 1945 roku wróciła do Dziedzic i od razu rzuciła się w wir pracy harcerskiej. Wstąpiła do reaktywowanej Drużyny Harcerskiej im. Królowej Jadwigi, działającej przy Domu Harcerza w Dziedzicach. Pracowała m.in. w punkcie dla repatriantów (PUR Dziedzice), który znajdował się na dworcu kolejowym.

W 1946 roku ukończyła kurs drużynowych w Głuchołazach zdobywając stopień drużynowej. Po powrocie z kursu, w dziedzickim hufcu objęła funkcję drużynowej w V Drużynie Harcerek im. Elizy Orzeszkowej. Dwa lata później objęła funkcję przybocznej hufcowej Hufca Dziedzice. Funkcję tę pełniła do momentu połączenia hufców żeńskich i męskich, w jedną organizację, które nastąpiło w 1949 roku. Wtedy też dziedzicki hufiec został włączony do hufca w Bielsku.

W 1957 roku, z przyczyn rodzinnych, zaprzestała pracy w czechowickim hufcu, ale aż do śmierci pozostawała w bliskich kontaktach z harcerkami służąc im wsparciem i radą.

Po wojnie pracowała na stacji kolejowej w Dziedzicach, a od 1963 roku aż do przejścia na emeryturę (1975 r.) pracowała w Banku Spółdzielczym w Czechowicach-Dziedzicach. W latach 1964-66 uczyła się w Studium Ekonomiczno-Finansowym w Katowicach uzupełniając swoje wykształcenie. Udzielała się w licznych organizacjach zawodowych i społecznych: Związku Zawodowym Kolejarzy w Czechowicach-Dziedzicach, Komitecie Osiedlowym, Zarządzie Koła ZBOWiD w Czechowicach-Dziedzicach (skarbnik), Radzie Nadzorczej Banku Spółdzielczego w Czechowicach-Dziedzicach (sekretarz), Komitetach Rodzicielskich, Teatralnym Ruchu Amatorskim etc.

W 1951 wyszła za mąż za Józefa (technika elektryka) z którym miała dwóch synów: Piotra (m.in. harcmistrz, drużynowy żeglarskiej DH w Czechowicach-Dziedzicach, instruktor Harcerskiego Ośrodka Wodnego w Gdyni) i Leszka (m.in. podharcmistrza, członka władz hufca w Czechowicach-Dziedzicach).

Na Wieczną Wartę druhna Irena odeszła 20 października 2006 roku. Spoczęła na cmentarzu parafialnym kościoła NMP Wspomożenia Wiernych w Czechowicach-Dziedzicach.

"Promyczek" została pochowana z przypiętym krzyżem harcerskim na piersiach.

Odznaczona przez dowództwo Armii Krajowej, jeszcze w czasie wojny:

• Krzyżem Walecznych
• Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami

Inne odznaczenia:

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Armii Krajowej
• Krzyż Partyzancki
• Krzyż Oświęcimski

Bibliografia:

• ankieta personalna dla Komisji Historycznej hufca ZHP w Czechowicach-Dziedzicach, 1957
• Kobiela Z., Loska E., Bohaterowie w harcerskich mundurkach z terenu Czechowic-Dziedzic, Czechowice-Dziedzice, 2010