Historyczne ciekawostki: Wyzwolenie Czechowic w 1945 roku, cz. 1

30 lipca 1944 roku STAWKA, czyli Kwatera Główna Armii Czerwonej, wydała dyrektywę o utworzeniu 4 Frontu Ukraińskiego, na którego czele stanął płk Iwan Pietrow (generał od 26.10.1944 r.), doświadczony oficer, który wcześniej walczył na Krymie. Na utworzeniu tego frontu zależało generałowi Koniewowi, dowódcy 1 Frontu Ukraińskiego, który obawiał się, że jego wojska nie podołają prowadzeniu równoczesnej ofensywy w kierunku południowym i zachodnim. Podczas ofensywy zimowej nowo powstały front miał zająć północne Karpaty i Pogórze Karpackie, aby następnie uderzyć na położone na lewym brzegu Olzy Zagłębie Karwińsko-Ostrawskie.

IV Front Ukraiński tworzyły trzy armie (38 Armia gen. płk. Kiryła Semionowicza Moskalenki, 1 Armia Gwardii gen. płk. Andrieja Greczki oraz 18 Armia gen. lejt. J. Żurawlowa, wspierane z powietrza przez 8 Armię Lotniczą gen. lejt. Wasilija Żdanowa (553 samoloty myśliwskie i szturmowe - słynne Ił-2). Na początku stycznia front liczył 12 dywizji piechoty w 5 korpusach. Jednak stan dywizji nie przekraczał 3 tysięcy ludzi. Wojskom tym nie przydzielono odwodów Naczelnego Dowództwa, posiadano stosunkowo niewiele broni pancernej. Zadaniem frontu było zapewnienie połączenia pomiędzy uderzającym z Polski na Berlin centralnym zgrupowaniem Armii Czerwonej a zgrupowaniem południowym (2 i 3 Front Ukraiński). Teren, w którym musiano prowadzić natarcie, był górzysty i pokryty lasami. Zaplanowano nacierać w tempie 33 km na dobę.

Wojska 4 Frontu Ukraińskiego działania ofensywne rozpoczęły 15 stycznia 1945 r. tzw. ofensywa zimowa. Na terenie Polski 38 Armia ruszyła z rejonu Jasła. Niemiecka obrona pękła. 20 stycznia zajęto Nowy Sącz, 24 - Kalwarię Zebrzydowską, 25 - Andrychów, 27 - Wadowice. 29 stycznia dowódca frontu rozkazał zatrzymać ofensywę na rubieży rzeki Białej, min. między Kaniowem a Czechowicami. Na lewym skrzydle jego wojsk powstała luka, ponieważ nacierająca w górskim terenie 1 Armia Gwardii pozostała około 80 km z tyłu.

Po dwóch tygodniach walk z ofensywą 4 Frontu Ukraińskiego Niemcy swoje straty bezpowrotne oceniali na 20 proc. Z pozostałych im sił aż 36 proc. posiadało znikomą wartość. Niemieckie dowództwo w pośpiechu wzmacniało zagrożony front, za którego utrzymanie odpowiadały jednostki Grupy Armijnej "Heinrici" gen. Gottharda Heinriciego (od 22 marca 1945 1 Armia Pancerna) i 17 Armii Polowej, wchodzące w skład Grupy Armii "A" (25 stycznia 1945 r. przemianowanej na Grupę Armii "Środek" - Mitte). Z Górnego Śląska przesunięto na ten odcinek m.in. oddziały 8, 16 i 20 Dywizji Pancernej.

Kopalnie, huty, walcownie i inne zakłady przemysłowe Śląska Cieszyńskiego miały duże znaczenie dla przegrywającej wojnę III Rzeszy, gdyż na początku ostatniego roku wojny stanowiły aż 40% jej potencjału przemysłowego. Zdając sobie sprawę, że ten rejon przemysłowy będzie kolejnym celem radzieckiej ofensywy, Niemcy już w sierpniu 1944 r. przystąpili do budowy pasa umocnień Śląska Cieszyńskiego. Pierwszym umocnionym punktem oporu na tym terenie miało być Bielsko. Przygotowano się także do obrony Czechowic i Dziedzic, doceniając potencjał przemysłowy miasta zaminowano podejścia do niego min. mosty oraz przygotowano stanowiska dla artylerii i broni maszynowej.

Także dowództwo radzieckie dokonało przegrupowania swoich sił. 1 Armia Gwardii przeszła ze Słowacji na polską stronę Karpat i przejęła część pasa natarcia 38 Armii gen. Moskalenki. Z Beskidu Sądeckiego miała nacierać w kierunku Żywca, a następnie Cieszyna. Zadaniem wojsk 38 Armii było, po zajęciu Czechowic, dokonanie wyłomu w Zabrzegu w celu zajęcia Strumienia, wyjścia na rubież Drogomyśl - Ochaby i kontynuowania natarcia w kierunku Morawskiej Ostrawy. Działania 4 Frontu Ukraińskiego miały służyć także zabezpieczeniu od południa natarcia wojsk 1 Frontu Ukraińskiego, uczestniczących w operacji dolnośląskiej. Sowieci dysponowali 70 tys. żołnierzy, których wspierało około 160 czołgów i 75 dział samobieżnych. W 9 niemieckich dywizjach, które miały zatrzymać atak, było dwukrotnie mniej ludzi i sprzętu.

Ewakuacja części sił niemieckich z Czechowic - Dziedzic rozpoczęła się początkiem stycznia 1945 roku. Aby utrudnić atak wojsk radzieckich saperzy Wehrmachtu wysadzili wtedy mosty na rzece Wiśle i Białej. Planowano także wysadzić tunel - przejście dla pieszych pod torami w zachodniej części dziedzickiego węzła kolejowego rozbudowanego przez Niemców w latach okupacji. Na szczęście ładunki wybuchowe zostały rozbrojone nocą z 27 na 28 stycznia 1945 roku przez inż. Ludwika Londzina i dzięki temu możemy także dzisiaj korzystać z tego przejścia.