Dawne czasy w Czechowicach Górnych. Legenda o Raju i Knaju

Na niewielkim wzgórzu, gdzie obecnie stoi zabytkowy pałac rodziny Kotulińskich w Czechowicach Górnych, bardzo dawno temu wznosił się drewniany zamek przybyłego nie wiadomo skąd księcia. Budowlę ową otaczały zewsząd bezkresne lasy. Zapraszamy do przeczytania "Legendy o Raju i Knaju" w ramach naszego cyklu "Historyczne ciekawostki".

Stare dęby rozpościerały szeroko swe potężne konary, a wokoło rosły tarniny o długich, ostrych cierniach, które czyniły to wzgórze zewsząd niedostępnym.

Niżej ciągnęły się trzęsawiska i bagna poprzetykane licznymi jeziorkami. Tu właśnie przodkowie dzisiejszych czechowiczan zbudowali na wysokich dębowych palach dwa spoglądające na siebie grody - Raj i Knaj.

Ludzie byli tu zamożni, lecz im więcej przybywało w skrzyniach talarów, czy dukatów, tym bardziej kamieniały im serca i rośli w pychę. Ów wąż pychy zatruwał ich jadem nienawiści i pogardy dla innych. Nic więc dziwnego, że złowrogo spoglądali na przybyłego do zamku księcia, który zamieszkał tam ze swoją piękną małżonką. Wraz z jego osiedlinami dostatnie grody Raj i Knaj zaczęły nawiedzać nieszczęścia, choroby, pożary, nieurodzaje i wszelkie inne klęski.

Grodzianie uznali, że sprawcą wszelkich plag jest ten czarnoksiężnik mieszkający na zamku. - Niech będzie przeklęty! - krzyknęli zgodnym chórem, a echo zawtórowało: Przeklęty! Przeklęty! i zawiodło rozsierdzony tłum na wzgórze. Księcia i jego małżonkę pojmano. Na oczach rozjuszonej gawiedzi przywiązano nieszczęśnika do pala. Długo się męczył w płomieniach ognia, nim skonał na stosie. Zrozpaczoną zaś księżnę wtrącono do najgłębszego lochu.

- Bodaj te osady ziemia pochłonęła! - wyrzuciła z siebie głosem pełnym cierpienia i goryczy. I wtedy zerwał się okrutny wicher i wściekłymi podmuchami począł przewracać domu, drzewa. Siła jego byłą tak potężna, że rozkołysała się ziemia, zaczęła pękać, zapadać się coraz głębiej. I tak spełniła się klątwa.

Przez długie lata w okolicy zwanej dzisiaj Podrajem słychać było dobiegające spod ziemi jęki, krzyki i żałosny płacz ludzi. Słyszano nawet bicie kościelnych dzwonów, które gdzieś głęboko dudniły nutą tak przejmującą, że budziło to lęk i ściskało za serce.

Pokuta mieszkańców Raju i Knaju trwała już tysiąc lat. Zgodnie z przepowiednią miała trwać dopóty, dopóki jakiś śmiałek nie podejmie próby odnalezienia kluczy do bram grodów.

Razu pewnego, w skwarze południa, nieopodal jednej z wielu na Podraju studni odpoczywał strudzony pracą wieśniak. Był tak zajęty rozmyślaniem w jaki sposób wyżywić swoją liczną rodzinę, że nie spostrzegł jak pochyliła się nad nim piękna niewiasta.

- Posłuchaj, dobry człowieku. Jestem księżną z pobliskiego zamku. Na ziemi, po której chodzisz i którą orzesz ciąży moje przekleństwo. Za wyrządzoną mi krzywdę uwięzieni zostali w niej mieszkańcy Raju i Knaju, pyszni, niegodziwi.

Chłop, który wiele razy słyszał o tym, co zdarzyło się tu przed wiekami zrazu przeraził się widokiem niezwykłej postaci. Chciał uciekać, ale księżna mówiła tak ujmująco i łagodnie, że stanął zasłuchany. - Wybaw nas - poprosiła księżna. Pokuta się spełniła. Jeżeli to uczynisz, otrzymasz hojną nagrodę. Uszczęśliwisz mnie, przywrócisz radość mieszkańcom zapomnianej ziemi, sam zaś staniesz się najbogatszym człowiekiem.

Chłopa zaskoczyła dziwna prośba i obietnica zjawy, lecz słuchał jej dalej.

- Wrócę niebawem z pękiem kluczy. Gdy je weźmiesz do rąk - zdejmiesz klątwę. Wiesz jednak, że przybiorę inną postać. Tak trzeba. Bądź więc odważny i śmiały. To mówiąc zniknęła koło studzienki. Nie minęło wiele czasu, jak z tego samego miejsca wyłoniło się przerażające widmo: twarz zastygła z rozpaczy, skołtunione włosy, suknia czarna, a w zębach pęk kluczy. Wieśniak rażony tym widokiem rzucił się do ucieczki, zapominając o prośbach księżnej i bogactwie. A niezwykłe widziadło za nim: - Odbierz klucze! Odbierz klucze! Kilkakroć padły te klucze pod stopy uciekającego. Słyszał ich brzęk i błaganie, by je podniósł. Niestety. Chłopu zabrakło wiary i odwagi. Gdy dobiegli do granic niegdysiejszych grodów, zjawa westchnęła w bezsilnej rozpaczy i wskoczyła z powrotem do studni. Razem z kluczami. Odtąd nie pojawiła się więcej, a wieśniak do końca swych dni żałował, że nie wystarczyło mu sił, by ratować pokutujących ludzi.

Jak wieść niesie - w każdą rocznicę zniknięcia Raju i Knaju w jednej z podrajskich studni można zobaczyć ów pęk kluczy, które połyskują na dnie. Gdyby komuś udało się je stamtąd wydostać, mógłby uwolnić przeklętych mieszczan i stać się posiadaczem skarbów, które pochłonęła ziemia.