MDK zaprasza na czerwcową wycieczkę do Brzegu i Wojsławic

Wyjazd zaplanowano na godzinę 7.00 spod budynku MDK w Czechowicach-Dziedzicach, z kolei powrót - około 22.00. Ilość miejsc: 60.

Koszt wycieczki to 170 złotych od osoby (w tym po 60 zł/os. zbiera przewodnik w autokarze). Zapisy na wyjazd są przyjmowane od poniedziałku 17 marca w sekretariacie MDK w Czechowicach-Dziedzicach.

Program wycieczki

Ratusz Miejski w Brzegu (zwiedzanie z przewodnikiem)

Historia tego budynku sięga epoki średniowiecza. Jego najstarszym elementem jest wzniesiona około 1300 roku wieża. Do niej w ciągu następnych dziesięcioleci dobudowywano od zachodu kolejne obiekty przeznaczone na siedzibę ukształtowanej na początku XIVw. Rady Miejskiej. Gotycki ratusz uformowany został w dwa równolegle stojących do siebie budynki. Posiadały one ceglane elewacje malowane na czerwono, dekorowane blendami okiennymi. Od strony zachodniej obydwa gmachy zdobiły ozdobne szczyty. Symbol władz miejskich - wieża ratuszowa była wtedy nakryta strzelistym hełmem z wieńcem, który tworzył krenelaż oraz rząd małych wieżyczek zlokalizowanych na ośmiu rogach głównej wieży.

Średniowieczny budynek brzeskiego ratusza w połowie XVI w. nie zaspokajał już aspiracji władz miejskich, które czuły, że zostają w tyle w porównaniu z przebudowaną w tamtym czasie rezydencją piastowskich książąt. Z tego powodu przygotowywały się one do modernizacji obiektu. Działania te przyspieszył pożar, który wybuchł w 1569. W czasie tej katastrofy spłonęła część miasta wraz z siedzibą Rady Miejskiej. Przygotowania do odbudowy ratusza ruszyły jeszcze w tym samym roku.

Od początku pracami nad zniszczonym gmachem żywo interesował się książę brzeski Jerzy II Piast, który im patronował i wspierał. Przy odbudowie działali wybitni włoscy architekci: Jakub Parr i Bernard Niuron. Pod ich wpływem powstał do 1572 reprezentacyjny budynek mający formę pałacu miejskiego. Wykorzystując stare, gotyckie mury architekci ukształtowali nowy obiekt na planie prostokątnej podkowy. Od zachodu stworzyli fasadę reprezentacyjną z arkadową loggią flankowaną dwoma wieżami komunikacyjnymi oraz trzema lukarnami w formie szczytów. Wieża zegarowa została nadbudowana do 1577. Ustawiono na niej ażurową balustradę i ośmioboczny kiosk, który przykryto renesansowym hełmem z dwoma przeźroczami. Jej elewację ozdobiono dekoracją sgraffitową o formie ciosów diamentowych.

W ciągu kolejnych stuleci gmach przechodził jedynie kosmetyczne przekształcenia, do których należała częściowa zmiana funkcji ratuszowych wnętrz oraz lekkie modyfikacje wystroju elewacji. W 1646 wielka sala znajdująca się na pierwszym piętrze skrzydła południowego zyskała efektowny, modrzewiowy strop. Prawdopodobnie ok. 1670 dziedziniec wewnętrzny został ozdobiony dekoracją malarską wokół okien i w pasie poniżej gzymsu. W latach 40. XVIII w powstała reprezentacyjna, barokowa Sala Rajców w jednym zpomieszczeń I piętra skrzydła północnego. Z niszczycielskiej II wojny światowej brzeski ratusz wyszedł bez większych uszkodzeń.

Po wojnie przez wiele lat prowadzono remont gmachu, jednak już na początku XXI w budynek był w złym stanie technicznym. Konstrukcja dachu groziła zawaleniem, elewacje były zawilgocone, brudne, a w wielu miejscach tynki odpadały. W 2006 wykonano studium oraz program konserwatorski obiektu. Od 2010 zintensyfikowano działania i wymieniono instalację centralnego ogrzewania wraz ze stolarka okienną. Następnie, między 2016 a 2022 rokiem, remont objął m.in. więźbę dachową, hełm wieży zegarowej, mechanizm zegara, dzwony, wymianę poszycia dachu, odnowienie elewacji z odtworzeniem dekoracji sgraffitowej, wymianę instalacji elektrycznej, renowację drzwi i krat oraz nawierzchni dziedzińca. Wykonano także prace restauratorsko-konserwatorskie wnętrz: Wielkiej Sali Stropowej, Sali Lustrzanej, Sali Rajców, Skarbca, średniowiecznej sali w wieży zegarowej. Koszt całości prac wyniósł ponad 20 milionów złotych i był finansowany ze środków gminnych, wojewódzkich, ministerialnych oraz unijnych.

Dziś w Brzegu znajduje się obiekt cenny i z wielu powodów niezwykły. Ratusz stojący w samym centrum starego miasta od czasów przebudowy w XVI wieku uległ jedynie niewielkim przekształceniom. Jest to więc gmach oryginalny, posiadający w dużej mierze autentyczną substancję. W dodatku jego mury skrywają nie tylko warstwy pochodzące z epoki renesansu, ale mają też pokaźne fragmenty średniowieczne. Nie ma w Polsce wiele takich budynków. Wartość brzeskiego ratusza jest tym większa, że był to indywidualny projekt stworzony dla Rady Miejskiej Brzegu przez wybitną grupę włoskich architektów. To dzieło sztuki o znaczeniu ponadregionalnym, którego klimat potrafi przenieść w czasie.

Zamek Piastów Śląskich w Brzegu (zwiedzanie indywidualne)

Zamek oraz kaplica Brzegu stanowią niezwykle cenny zespół zabytkowy o dużym znaczeniu dla dziedzictwa kulturowego Śląska i całego kraju. Rezydencja o trzynastowiecznej genezie, która została gruntownie przebudowana w XVI w., uznawana jest za jeden z najważniejszych zamków renesansowych w tej części Europy. Z przebudową związani byli architekci Jakub i Franciszek Parrowie oraz powiązani z nimi rodzinnie Niuronowie - twórcy angażowani do pracy dla wielu europejskich dworów królewskich i książęcych, którzy uczestniczyli również przy budowie Zamku Królewskiego w Warszawie.

W rezydencji, której na przestrzeni dziejów nie ominęły duże zniszczenia, najlepiej zachowały się ściany skrzydeł południowego i wschodniego zdobione renesansową kamieniarką. Dużym autentyzmem charakteryzuje się natomiast unikatowy budynek bramny, którego utrzymana w proporcjach "złotego podziału" fasada, reprezentuje szczytowy punkt rozwoju sztuki piastowskiego Śląska. Wiązana z Komaskami wybitna dekoracja rzeźbiarska elewacji charakteryzuje się bogactwem form, wątków treściowych i symboli. Nad całością dominują pełnoplastyczne wizerunki księcia Jerzego II i jego żony Barbary oraz galeria płaskorzeźbionych popiersi ukazująca królów państwa polskiego od czasów legendarnych po rozbicie dzielnicowe oraz samodzielnych książąt śląskich. Brama stanowi zatem niezwykły panegiryk fundatora i rodu, nawiązując do typowo renesansowego dążenia do ukazania historycznej perspektywy i zamiłowań genealogicznych.

Integralnie związana z zamkiem kaplica pw. św. Jadwigi jest jedną z największych nekropolii Piastów śląskich. Spoczęło w niej 43 przedstawicieli rodu z linii legnicko-brzeskiej. Piastowie tej linii byli najdłużej rządzącymi (do 1675 r.) potomkami pierwszej polskiej dynastii panującej.

Zamek w Brzegu odznacza się wybitnymi wartościami naukowymi jako siedziba śląskiej elity intelektualnej. Tu powstała w1385 Kronika książąt polskich, świadectwo historycznej świadomości tego środowiska. Ważnym uzupełnieniem historii miejsca jest spuścizna w postaci archiwaliów i muzealiów związanych ze sprawowaniem władzy książęcej (dokumenty, pieczęcie, monety itp.), a akże drzewa genealogiczne Piastów i portrety władców. Znajdujące się w zamku Muzeum Piastów Śląskich jest jedyną placówką, która w takim zakresie gromadzi zbiory związane z historią Piastów.

Po raz pierwszy informacje na temat Brzegu wraz z zamkiem pojawiają się w dokumentach w 1235. Ówczesny dwór księcia wrocławskiego Henryka Brodatego położony był w obrębie murów, między Bramą Wrocławską a obecną bramą zamkową. W wyniku podziału księstwa wrocławskiego, od 1311 zamek stał się stołeczną rezydencją księstwa brzeskiego, w którym dynastia Piastów śląskich z linii legnicko-brzeskiej rządziła niemalże cztery wieki (do 1675, śmierci ostatniego Piasta Jerzego Wilhelma). Zamek od samego początku tworzył rozległy, wieloczłonowy kompleks zabudowy i do dziś pozostał dominującym zespołem urbanistycznym Brzegu.

W okresie średniowiecza zamek był pięciokrotnie przebudowywany. Ok. 1300 obok zamku powstała na rzucie czworoboku wolno stojąca wieża ostatecznej obrony, w późniejszym okresie nazwana Wieżą Lwów. Za czasów księcia Ludwika I (2. poł. XIV w.) rozbudowa zamku nabrała rozmachu, w tym czasie powstała druga ważna budowla - kościół kolegiacki pw. św. Jadwigi, patronki Piastów Śląskich, z którego do dzisiaj zachowała się wschodnia, prezbiterialna część.

Około 1530 zamek przebudowano, a następnie w latach 1544-1547 wzniesiono skrzydło wschodnie, od strony Odry. Przebudowę rezydencji rozszerzył i dokończył książę Jerzy II (1547-1586). Powstał wówczas zwarty kompleks czteroskrzydłowy, otaczający wewnętrzny dziedziniec krużgankowy typu włoskiego. Kierownikiem przebudowy zamku był architekt Jakub Parr. Pomagał mu brat Franciszek, najwybitniejszy artysta w rodzinie, twórca dziedzińca zamkowego i projektów dekoracji rzeźbiarskiej. Następcą Jakuba Parra był jego szwagier Bernard Niuron. W latach 1548-1550 dokończono przebudowę skrzydła południowego i wzniesiono skrzydło zachodnie. Rzut zamku uzyskał kształt litery U, domkniętej w latach 1556-1558 skrzydłem północnym. W latach 1550-1554 wzniesiono kolumnowe krużganki przy trzech skrzydłach oraz wykonano dekorację rzeźbiarską fasady budynku bramy, łącznie z wieżowym belwederem nad nią. Dzięki tej śmiałej realizacji zamek w Brzegu stał się wzorem rezydencji o rozległym zasięgu oddziaływania.

Zamek tętnił życiem do XVII w. Po śmierci ostatniego Piasta brzeskiego obiekt był doraźnie użytkowany, a jego wnętrza zostały opróżnione z ruchomego wystroju i wyposażenia. Poważne zniszczenia przyniosło bombardowanie miasta i zamku w 1741 przez wojska pruskie Fryderyka II - zniszczeniu uległy dachy z poddaszami, wieże oraz kościół. W efekcie rozebrane zostały wyższe piętra zamku oraz krużganki, z których zachowały się fragmenty w narożnikach skrzydła poł.

W XVIII i XIX w. prowadzono prace remontowe, które miały na celu jedynie utrzymanie obiektu w stanie odpowiednim do bieżącego użytkowania na funkcje odbiegające od jego pierwotnej roli i rangi. W XIX w. dwukrotnie podjęto próby odbudowy zamku. W 1817 na zlecenie króla Fryderyka Wilhelma II znany architekt, Karol Fryderyk Langhans, przygotował projekt odbudowy i adaptacji rezydencji na cele administracyjne, jednakże prac tych nie zrealizowano. 30 lat później stanem zachowania zamku zajął się główny konserwator Prus Aleksander F. von Quast, dzięki któremu przeprowadzono prace przy dekoracji fasady budynku bramnego. Wykonano wówczas gipsowe odlewy niektórych rzeźb, a kamieniarz Ludwik Rosenthal odtworzył dwa zniszczone popiersia Piastów (Henryka II Pobożnego i Bolesława II Rogatki) oraz obramienia okienne drugiego piętra. Budynki zamkowe pełniły funkcje magazynów i szpitala, w skrzydle półn ulokowano szkołę, która mieściła się tam do 1945 r.

Zamek znajduje się w północno-zachodniej części starego miasta. Składa się z 3 skrzydeł zbudowanych wokół trapezoidalnego dziedzińca z murem parawanowym od północy. W narożniku południowo-zachodnim wznosi się gotycka, kwadratowa wieża Lwów oraz kaplica, a obok budynek bramny w formie wydatnego ryzalitu w stosunku do południowej fasady zamku. Skrzydła zamku założono na planie prostokąta i podpiwniczono. Skrzydła wschodnie i południowe są trzykondygnacyjne, zachodnie pięciokondygnacyjne. Skromne elewacje zewnętrzne skrzydeł są tynkowane, z kamiennym detalem architektonicznym w postaci profilowanych obramień okien. W strefie parteru na okna założone są kute kraty. Przeciwwagę dla elewacji zamku stanowi bogato zdobiona fasada budynku bramnego, która niemal w całości pokryta jest dekoracją rzeźbiarską.

Od strony dziedzińca zamek okalają trójkondygnacyjne krużganki, zrekonstruowane na podstawie zachowanych fragmentów. W strefie przyziemia są to półkoliste arkady wsparte na kolumnach jońskich przedłużonych kanelowanymi pilastrami. W przyłuczach oryginalnych arkad zachowane są antykizujące medaliony z głowami męskimi i kobiecymi. Na pierwszym piętrze powielono układ arkad parteru i zastosowano kolumny w porządku korynckim. Na trzeciej kondygnacji gzyms dźwigają kolumny jońskie. Na wszystkich kondygnacjach znajdują się balustrady tralkowe z kamiennym parapetem. Portale zamknięte są prostokątnie oraz półkoliście, otwory okienne są prostokątne, w kamiennych opaskach. Na dziedzińcu znajduje się studnia oraz lapidarium z wyeksponowanymi elementami kamieniarki zamku i miasta, płytami nagrobnymi i herbami.

Obszerne piwnice nakryte są sklepieniami kolebkowymi. Skrzydło południowe mieści przejazd prowadzący na dziedziniec, sklepiony kolebkowo i kolebkowo-krzyżowo. W strefie parteru tego skrzydła dalsze dwa pomieszczenia nakryte są sklepieniem kolebkowym. W pierwszym z nich mieści się hol muzealny. Pomieszczenia na pierwszym piętrze w skrzydle poł i wschodnim: Wielka Sala, Salonik Herbowy oraz Sala Książęca, nakryte są sufitami z ozdobnymi fasetami. Kolejna kondygnacja to proste, pozbawione dekoracji sale przeznaczone na wystawy muzealne. Skrzydło zachodnie z zachowanymi ścianami zewnętrznymi, odbudowane wewnątrz, podzielone zostało na kondygnacje dostosowane do potrzeb muzealnych. Jest ono połączone funkcjonalne z Wieżą Lwów.

Wsch część kaplicy św. Jadwigii stanowi dawne gotyckie prezbiterium świątyni, które jest zamknięte trójbocznie i zbudowane na kamiennym cokole. Ściany murowane są z cegły w dekoracji zendrówek i glazury, wzmocnione przyporami. Część zach kaplicy jest barokowa, tynkowana. Składa się na nią jedno przęsło oraz absyda. Od strony poł-zach zachowała się fragmentarycznie dolna partia wieży na rzucie kwadratu z kaplicą otwartą arkadowo do wnętrza świątyni.

Zamek oraz kaplica Brzegu stanowią niezwykle cenny zespół zabytkowy o dużym znaczeniu dla dziedzictwa kulturowego Śląska i całego kraju. Rezydencja o trzynastowiecznej genezie, która została gruntownie przebudowana w XVI w., uznawana jest za jeden z najważniejszych zamków renesansowych w tej części Europy. Z przebudową związani byli architekci Jakub i Franciszek Parrowie oraz powiązani z nimi rodzinnie Niuronowie - twórcy angażowani do pracy dla wielu europejskich dworów królewskich i książęcych, którzy uczestniczyli również przy budowie Zamku Królewskiego w Warszawie.

W rezydencji, której na przestrzeni dziejów nie ominęły duże zniszczenia, najlepiej zachowały się ściany skrzydeł południowego i wschodniego zdobione renesansową kamieniarką. Dużym autentyzmem charakteryzuje się natomiast unikatowy budynek bramny, którego utrzymana w proporcjach "złotego podziału" fasada, reprezentuje szczytowy punkt rozwoju sztuki piastowskiego Śląska. Wiązana z Komaskami wybitna dekoracja rzeźbiarska elewacji charakteryzuje się bogactwem form, wątków treściowych i symboli.

Nad całością dominują pełnoplastyczne wizerunki księcia Jerzego II i jego żony Barbary oraz galeria płaskorzeźbionych popiersi ukazująca królów państwa polskiego od czasów legendarnych po rozbicie dzielnicowe oraz samodzielnych książąt śląskich. Brama stanowi zatem niezwykły panegiryk fundatora i rodu, nawiązując do typowo renesansowego dążenia do ukazania historycznej perspektywy i zamiłowań genealogicznych.

Integralnie związana z zamkiem kaplica pw. św. Jadwigi jest jedną z największych nekropolii Piastów śląskich. Spoczęło w niej 43 przedstawicieli rodu z linii legnicko-brzeskiej. Piastowie tej linii byli najdłużej rządzącymi (do 1675 r.) potomkami pierwszej polskiej dynastii panującej.

Zamek w Brzegu odznacza się wybitnymi wartościami naukowymi jako siedziba śląskiej elity intelektualnej. Tu powstała w 1385 Kronika książąt polskich, świadectwo historycznej świadomości tego środowiska. Ważnym uzupełnieniem historii miejsca jest spuścizna w postaci archiwaliów i muzealiów związanych ze sprawowaniem władzy książęcej (dokumenty, pieczęcie, monety itp.), a akże drzewa genealogiczne Piastów i portrety władców. Znajdujące się w zamku Muzeum Piastów Śląskich jest jedyną placówką, która w takim zakresie gromadzi zbiory związane z historią Piastów.

Po raz pierwszy informacje na temat Brzegu wraz z zamkiem pojawiają się w dokumentach w 1235. Ówczesny dwór księcia wrocławskiego Henryka Brodatego położony był w obrębie murów, między Bramą Wrocławską a obecną bramą zamkową. W wyniku podziału księstwa wrocławskiego, od 1311 zamek stał się stołeczną rezydencją księstwa brzeskiego, w którym dynastia Piastów śląskich z linii legnicko-brzeskiej rządziła niemalże cztery wieki (do 1675, śmierci ostatniego Piasta Jerzego Wilhelma). Zamek od samego początku tworzył rozległy, wieloczłonowy kompleks zabudowy i do dziś pozostał dominującym zespołem urbanistycznym Brzegu.

W okresie średniowiecza zamek był pięciokrotnie przebudowywany. Ok. 1300 obok zamku powstała na rzucie czworoboku wolno stojąca wieża ostatecznej obrony, w późniejszym okresie nazwana Wieżą Lwów. Za czasów księcia Ludwika I (2. poł. XIV w.) rozbudowa zamku nabrała rozmachu, w tym czasie powstała druga ważna budowla - kościół kolegiacki pw. św. Jadwigi, patronki Piastów Śląskich, z którego do dzisiaj zachowała się wschodnia, prezbiterialna część.

Około 1530 zamek przebudowano, a następnie w latach 1544-1547 wzniesiono skrzydło wschodnie, od strony Odry. Przebudowę rezydencji rozszerzył i dokończył książę Jerzy II (1547-1586). Powstał wówczas zwarty kompleks czteroskrzydłowy, otaczający wewnętrzny dziedziniec krużgankowy typu włoskiego. Kierownikiem przebudowy zamku był architekt Jakub Parr. Pomagał mu brat Franciszek, najwybitniejszy artysta w rodzinie, twórca dziedzińca zamkowego i projektów dekoracji rzeźbiarskiej. Następcą Jakuba Parra był jego szwagier Bernard Niuron. W latach 1548-1550 dokończono przebudowę skrzydła południowego i wzniesiono skrzydło zachodnie. Rzut zamku uzyskał kształt litery U, domkniętej w latach 1556-1558 skrzydłem północnym. W latach 1550-1554 wzniesiono kolumnowe krużganki przy trzech skrzydłach oraz wykonano dekorację rzeźbiarską fasady budynku bramy, łącznie z wieżowym belwederem nad nią. Dzięki tej śmiałej realizacji zamek w Brzegu stał się wzorem rezydencji o rozległym zasięgu oddziaływania.

Zamek tętnił życiem do XVII w. Po śmierci ostatniego Piasta brzeskiego obiekt był doraźnie użytkowany, a jego wnętrza zostały opróżnione z ruchomego wystroju i wyposażenia. Poważne zniszczenia przyniosło bombardowanie miasta i zamku w 1741 przez wojska pruskie Fryderyka II - zniszczeniu uległy dachy z poddaszami, wieże oraz kościół. W efekcie rozebrane zostały wyższe piętra zamku oraz krużganki, z których zachowały się fragmenty w narożnikach skrzydła poł.

W XVIII i XIX w. prowadzono prace remontowe, które miały na celu jedynie utrzymanie obiektu w stanie odpowiednim do bieżącego użytkowania na funkcje odbiegające od jego pierwotnej roli i rangi. W XIX w. dwukrotnie podjęto próby odbudowy zamku. W 1817 na zlecenie króla Fryderyka Wilhelma II znany architekt, Karol Fryderyk Langhans, przygotował projekt odbudowy i adaptacji rezydencji na cele administracyjne, jednakże prac tych nie zrealizowano. 30 lat później stanem zachowania zamku zajął się główny konserwator Prus Aleksander F. von Quast, dzięki któremu przeprowadzono prace przy dekoracji fasady budynku bramnego. Wykonano wówczas gipsowe odlewy niektórych rzeźb, a kamieniarz Ludwik Rosenthal odtworzył dwa zniszczone popiersia Piastów (Henryka II Pobożnego i Bolesława II Rogatki) oraz obramienia okienne drugiego piętra. Budynki zamkowe pełniły funkcje magazynów i szpitala, w skrzydle półn ulokowano szkołę, która mieściła się tam do 1945 r.

Zamek znajduje się w północno-zachodniej części starego miasta. Składa się z 3 skrzydeł zbudowanych wokół trapezoidalnego dziedzińca z murem parawanowym od północy. W narożniku południowo-zachodnim wznosi się gotycka, kwadratowa wieża Lwów oraz kaplica, a obok budynek bramny w formie wydatnego ryzalitu w stosunku do południowej fasady zamku. Skrzydła zamku założono na planie prostokąta i podpiwniczono. Skrzydła wschodnie i południowe są trzykondygnacyjne, zachodnie pięciokondygnacyjne. Skromne elewacje zewnętrzne skrzydeł są tynkowane, z kamiennym detalem architektonicznym w postaci profilowanych obramień okien. W strefie parteru na okna założone są kute kraty. Przeciwwagę dla elewacji zamku stanowi bogato zdobiona fasada budynku bramnego, która niemal w całości pokryta jest dekoracją rzeźbiarską.

Od strony dziedzińca zamek okalają trójkondygnacyjne krużganki, zrekonstruowane na podstawie zachowanych fragmentów. W strefie przyziemia są to półkoliste arkady wsparte na kolumnach jońskich przedłużonych kanelowanymi pilastrami. W przyłuczach oryginalnych arkad zachowane są antykizujące medaliony z głowami męskimi i kobiecymi. Na pierwszym piętrze powielono układ arkad parteru i zastosowano kolumny w porządku korynckim. Na trzeciej kondygnacji gzyms dźwigają kolumny jońskie. Na wszystkich kondygnacjach znajdują się balustrady tralkowe z kamiennym parapetem. Portale zamknięte są prostokątnie oraz półkoliście, otwory okienne są prostokątne, w kamiennych opaskach. Na dziedzińcu znajduje się studnia oraz lapidarium z wyeksponowanymi elementami kamieniarki zamku i miasta, płytami nagrobnymi i herbami.

Obszerne piwnice nakryte są sklepieniami kolebkowymi. Skrzydło południowe mieści przejazd prowadzący na dziedziniec, sklepiony kolebkowo i kolebkowo-krzyżowo. W strefie parteru tego skrzydła dalsze dwa pomieszczenia nakryte są sklepieniem kolebkowym. W pierwszym z nich mieści się hol muzealny. Pomieszczenia na pierwszym piętrze w skrzydle poł i wschodnim: Wielka Sala, Salonik Herbowy oraz Sala Książęca, nakryte są sufitami z ozdobnymi fasetami. Kolejna kondygnacja to proste, pozbawione dekoracji sale przeznaczone na wystawy muzealne. Skrzydło zachodnie z zachowanymi ścianami zewnętrznymi, odbudowane wewnątrz, podzielone zostało na kondygnacje dostosowane do potrzeb muzealnych. Jest ono połączone funkcjonalne z Wieżą Lwów.

Wsch część kaplicy św. Jadwigi stanowi dawne gotyckie prezbiterium świątyni, które jest zamknięte trójbocznie i zbudowane na kamiennym cokole. Ściany murowane są z cegły w dekoracji zendrówek i glazury, wzmocnione przyporami. Część zach kaplicy jest barokowa, tynkowana. Składa się na nią jedno przęsło oraz absyda. Od strony poł-zach zachowała się fragmentarycznie dolna partia wieży na rzucie kwadratu z kaplicą otwartą arkadowo do wnętrza świątyni.

Arboretum w Wojsławicach (zwiedzanie indywidualne)

Arboretum Wojsławice Ogród Botaniczny Uniwersytetu Wrocławskiego - ogród botaniczny na terenie Niemczy w woj. dolnośląskim. W 1988 włączony w struktury Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Wrocławskiego. Arboretum znane jest z bogatego zbioru różaneczników i azalii, liliowców, bukszpanów, piwonii oraz rzadkich gatunków i odmian drzew oraz krzewów. W 2019 otwarto w nim Polski Ogród Milenijny, gdzie zgromadzono unikatową kolekcję odmian roślin polskiej hodowli oraz gatunki roślin zagrożonych, ginących i chronionych.

Wojsławice położone są 50 km na poł od Wrocławia i 2 km na wsch od Niemczy, na obszarze chronionego krajobrazu Wzgórz Niemczańsko-Strzelińskich. Administracyjnie należą do gminy Niemcza w powiecie dzierżoniowskim. Okolice Niemczy to ukształtowane południkowo pasma Wzgórz Gumińskich, Dębowych i Krzyżowych, o zróżnicowanej budowie geologicznej, poprzecinane łagodnymi jarami i wąwozami. Dnem najgłębszego wąwozu, na wysokości 150-200 m n.p.m. płynie z południa na północ rzeka Ślęza, zasilana licznymi potokami. Nad jednym z jej prawobrzeżnych dopływów, w malowniczej kotlinie, na północnych stokach Wzgórz Dębowych na wysokości 213-320 m n.p.m. położone jest Arboretum w Wojsławicach.

Kolekcja obejmuje 6532 gatunków i odmian roślin drzewiastych oraz 7445 gatunków i odmian bylin. Znajdujące się tam kolekcje różaneczników (Rhododendron - 1350 gatunków i odmian) - w tym historyczne odmiany różaneczników Seidla (124 odmiany), liliowców (Hemerocallis - 3550 gatunków i odmian) oraz bukszpanów (Buxus - 144 gatunki i odmiany) uznane zostały przez Polskie Towarzystwo Ogrodów Botanicznych za Kolekcje Narodowe. W sierpniu 2021 w Arboretum zatwierdzono kolejne, 4 Kolekcje Narodowe: hortensji (Hydrangea - 661 taksonów i odmian uprawnych), przedstawicieli rodziny oczarowate (Hamamelidaceae - 162 pozycje), piwonii (Paeonia - 537 pozycji) oraz barwinków (Vinca - około 50 gatunków i odmian).

Datą przyjmowaną obecnie za powstanie Arboretum jest rok 1811, kiedy to właściciele wsi z rodu von Prittwitz i von Aulock aklimatyzowali pierwsze drzewa obcego pochodzenia, gł. północnoamerykańskie. Obecny kształt Arboretum nadał w 1880 Fritz von Oheimb (upamiętnia go Staw Fritza), śląski ziemianin oraz znawca roślin. Został on właścicielem 150-ha majątku w Wojsławicach, którego częścią był park romantyczny założony w 1821 przez ród von Aulock. Nowy właściciel rozpoczął przebudowę parku, systematycznie gromadząc nowe gatunki roślin, zwłaszcza różaneczniki, które stały się specjalizacją jego hodowli na początku XX wieku. W 1920 odnotowano na terenie ogrodu ok. 300 odmian uprawnych różaneczników. Oheimb zmarł w 1928 i został pochowany na terenie ogrodu, a jego dzieło kontynuował syn -Arno von Oheimb.

Arboretum jest czynne dla zwiedzających od maja do września. W maju kwitną azalie i różaneczniki, największa kolekcja w Polsce. Towarzyszą im krzewy z tej samej rodziny wrzosowatych: enkianty, pierisy, kiścienie, kalmie i wrzosy. Oryginalnością kwiatów zadziwiają magnolie oraz wiśnie ozdobne. W czerwcu królują róże - historyczne, okrywowe, miniaturowe i nostalgiczne. Niezwykle dekoracyjne liście prezentują cieniolubne funkie. Na skłonie Ostrej Góry dojrzewają czereśnie - Bank Genów Dolnośląskich Historycznych Odmian Czereśni. W lipcu kwitną liliowce- najbogatsza kolekcja w Polsce (ponad 3,5 tys. odmian). W pełniej krasie są paprocie o koronkowej budowie liści. Puszyste kwiatostany rozwijają tawułki, a pięknym zapachem odurzają jaśminowce. Sierpień zachwyca romantycznymi hortensjami. Kwitną pachnące floksy i bodziszki, otoczone rojami motyli budleje i lawendy, a także wielkokwiatowe powojniki i ketmie. Jesienią najpiękniej prezentuje się dwuhektarowa rabata bylin, na której dominują różnobarwne trawy, astrowate, rozchodniki, nachyłki, zawilce, jeżówki. Wybarwiają się owoce egzotycznych gatunków drzew i krzewów.

Na terenie Arboretum znajdują się:

• zabytkowy folwark (1844) z odrestaurowaną kuźnią kołową (2005),
• szklarnia sprzed 1880 zbudowana z miejscowego łupka łyszczykowego z zachowanym drenażem z XIXw., odnowiona w 1999,
• piętrowy dom ogrodnika (ok. 1900),
• grób założyciela Arboretum - Fritza von Oheimba - z czerwonego granitu (1928),
• liczne kolumny z czerwonego permskiego piaskowca; kamień pochodzi z sudeckich kamieniołomów czerwonego spągowca; kolumny te pochodzą z XIX w. z zabudowań gospodarczych pobliskich wsi,
• zabytkowe koło młyńskie z piaskowca.

Wiosną 2020 w teren ogrodu włączono tworzony od 2017, 5 ha, Polski Ogród Milenijny. Założenie to stanowi prezentację dokonań hodowców w tworzeniu krajowych odmian roślin. Prezentowana kolekcja składa się zarówno z odmian współczesnych, jak również zapomnianych odmian przedwojennych. W altanach umieszczono także tablice dydaktyczne opisujące historię polskiej hodowli twórczej. Dodatkowo, ogród stanowi miejsce ochrony ex-situ gatunków zagrożonych, chronionych i ginących.

W założonych 17 uprawach zachowawczych znajdują się gatunki takie jak np.: Linum austracum, Dictamnus albus, Gladiolus palustris, Rosa gallica czy Allium ursinum. Początkowo tworzona kolekcja składała się z 1000 odmian roślin, tak aby upamiętnić jubileusz 1000 lecia Bitwy pod Niemczą (1017-2017). W lipcu 2024 kolekcja ta liczyła 2462 odmiany.