Miejski Dom Kultury zaprasza na październikową wycieczkę w Świętokrzyskie

Zapisy na wyjazd rozpoczęły się w poniedziałek 2 września w sekretariacie MDK. Liczba miejsc ograniczona: 34. Koszt wycieczki to 170 złotych od osoby, w tym po 40 złotych zbiera przewodnik w autokarze.

Wyjazd zaplanowano na godzinę 6.00 spod budynku MDK, z olei powrót - około 22.00.

Program

Zamek Krzysztopór w Ujeździe

Krzyżtopór (dawniej Krzysztopór) - ruiny powstałej w latach 1621-1644 rezydencji pałacowej otoczonej fortyfikacjami bastionowymi położonej w miejscowości Ujazd. Była to jedna z największych budowli pałacowych w Europie przed powstaniem Wersalu. Od 2018 ma status pomnika historii.

Obiekt jest udostępniony do zwiedzania. Zwiedzanie zamku możliwe jest za dnia oraz w wybrane noce. Udostępnionych jest 5 tras zwiedzania zamku.

Zbudowany w latach 1621-1644 przez wojewodę sandomierskiego Krzysztofa Ossolinskiego. Jest to obszerny zamek w stylu włoskim typu palazzo in fortezza.W 1894 roku Stanisław Tomkowicz przypisał autorstwo projektu budowniczemu znanemu jako Lauretius de Sente. Od strony północnej przylegały do zamku ogrody w stylu włoskim.

Jego fundator cieszył się nim krótko, ponieważ zmarł nagle rok po ukończeniu budowy. Pozostawił po sobie bardzo zadłużony majątek, który odziedziczył jego syn Krzysztof Baldwin Ossoliński, który jednak niedługo później poległ w bitwie pod Zborowem,w 1649. Po nim pałac odziedziczył brat fundatora Jerzy Ossoliński, a po jego śmierci (1650) zamek odziedziczyła jego córka Urszula zamężna z Samuelem Jerzym Kalinowskim, który wkrótce poległ w bitwie pod Batohem. Pałac został zajęty w czasie potopu przez Szwedów w październiku 1655. W posiadaniu rodziny Kalinowskich zamek pozostał do roku 1701, jednak nie był zamieszkany.

W 1720 roku zamieszkała w nim rodzina Morsztynów, a następnie po kądzieli zamek przeszedł we władanie gen. Michała Jana Paca, który w 1760 przeprowadził remont części południowej. Zamieszkany do roku 1770, kiedy został spalony przez wojska rosyjskie w czasie obrony przez zwolenników konfederacji barskiej. W 1782 kupił go Kajetan Sołtyk i przekazał w spadku Stanisławowi sołtykowi. W 1787 zamek odwiedził król Stanisław Augut Poniatowski. W 1815 roku zamek stanowił wiano Konstancji Sołtyk, małżonki posła Ludwika Łempickiego. W 1858 roku zamek kupiła rodzina Orsettich, która zamieszkiwała w pobliskim dworze do 1944 roku. Po II wojnie światowej został przejęty przez Skarb Państwa.

Obiekt o cechach architektury typu palazzo in fortezza składał się z trzech części: zespołu pałacowego z zabudowaniami gospodarczymi, założenia obronnego z fortyfikacjami typu bastionowego, z ogrodem typu włoskiego położonego poza obrębem fortyfikacji. Krzyżtopór wzniesiono na planie pięcioboku, z bastionami na narożach. Budulcami były kamień i cegła. Oś założenia stanowiły wieża bramna i bastion zwany Wysokim Rondlem z ośmioboczną wieżą. Trzypiętrowy pałac zbudowano na planie prostokąta z eliptycznym wewnętrznym dziedzińcem.

Do głównego korpusu pałacu dostawiono na osi od strony północno-zachodniej skrzydło z wielką salą na piętrze, zakończone ośmioboczną wieżą. Skrzydła boczne pałacu - z czterema czworobocznymi wieżami na narożach - okalały wielki dziedziniec wjazdowy. Elewacja pałacu barwiona była na żółto. Na płaszczyznach między oknami wymalowano portrety Ossolińskich i przedstawicieli rodów spokrewnionych z umieszczonymi poniżej na marmurowych tablicach podpisami (były częściowo widoczne jeszcze w połowie XIX w.). Całe założenie warowne otaczała fosa.

Obecnie pałac ma status trwałej ruiny. W dawnej klasyfikacji zabytków miał status klasy zerowej. Budowla jest ruiną o znacznym stopniu zachowania, stąd interesującą do zwiedzania.

Nazwa ewoluowała. Krzyż był symbolem wiary i polityki wojewody, topór herbem Ossolińskich. Oba te symbole są umieszczone na bramie wjazdowej do pałacu. Sam budowniczy nazywał pałac mianem Krzysztofory, co najprawdopodobniej wywodzi się od źródłosłowu jego imienia Krzysztof.

"Pustelnia Złotego Lasu" w Rytwianach

Konwent powołany do istnienia w 1624 roku z fundacji wojewody krakowskiego Jana Magnusa Tęczyńskiego i jego brata Gabriela, wojewody lubelskiego. Usytuowana w Rytwianach pustelnia, została skasowana w 1820. Obecnie jest siedzibą Relaksacyjno -Kontemplacyjnego Centrum Terapeutycznego "SPeS". W 2018 r. wpisana na listę historii w ramach akcji "100 Pomników Historii na stulecie odzyskania niepodległości".

Historia tego miejsca rozpoczyna się w 1617 roku. Wówczas to zatwierdzono fundację wojewody krakowskiego Jana Magnusa Tęczyńskiego na rzecz Ojców Kamedułów, którzy kilka lat wcześniej osiedli w pierwszym polskim eremie na Bielanach krakowskich. Głównym fundatorem eremu w Rytwianach był wspomniany Jan Magnus Tęczyński wraz ze swoim bratem Gabrielem Tęczyńskim, wojewodą lubelskim. Kamień węgielny pod budowę położył dnia 1 maja 1624 roku biskup krakowski Marcin Szyszkowski. Prace budowlane kościoła i budynków klasztornych wraz z domkami pustelniczymi trwały do roku 1637, kiedy to biskup krakowski Tomasz Oborski konsekrował świątynię nadając jej wezwanie Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny.

Bogactwo swojego barokowego wnętrza rytwiańska świątynia zawdzięcza jednemu z przeorów ojcu Wenantemu de Subiaco, który jest autorem obrazów w kościele i bocznych kaplicach oraz całości koncepcji ikonograficznej. Kameduli przebywali w Rytwianach 201 lat. Mocą dekretu carskiego z 1819 roku klasztor został skasowany. Ostatni mnisi opuścili pustelnie w 1825 udając się do pustelni na warszawskich Bielanach. Opustoszały klasztor wrócił do rąk fundatorów. Ci, próbując go ratować, sprowadzili braci franciszkanów, lecz i tym razem wkrótce doszło do kasacji. W 1935 roku na terenie pokamedulskiego klasztoru została utworzona parafia.

W roku 2007 rozpoczął się remont mocno zniszczonych zabudowań oraz prace związane zagospodarowaniem otoczenia pustelni. Plan odrestaurowania zrealizowano przy pomocy środków z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Od roku 2001 w pokamedulskim klasztorze utworzono Diecezjalny Ośrodek Kultury i Edukacji Źródło. Znajdują się tu także odbudowane i wyremontowane domki oraz zabudowania klasztorne a Centrum proponuje szereg form wypoczynku i terapii. W 2013 roku utworzono tu muzeum związane z polskim serialem historycznym "Czarne chmury", którego IV i X odcinek kręcono w tym miejscu 40 lat wcześniej.

Pustelnia położona jest w samym środku puszczy rytwiańskiej. W otoczeniu pustelni znajduje się ścieżka historyczna o życiu monastycznym. Klasztor i kościół można zwiedzać z przewodnikiem w sezonie turystycznym. W pustelni corocznie odbywają się imprezy plenerowe: Klasztorna Majówka, Klasztorny Odpust (15 sierpnia), Leśna Apteka (ostatnia niedziela września).

W klasztorze kręcono sceny do filmu "Czarne chmury", w reżyserii Andrzeja Konica (1973).

Szydłów

Miasto w południowej Polsce, w województwie świętokrzyskim, w powiecie staszowskim. Miasto królewskie w powiecie wiślickim, województwa sandomierskiego, w drugiej połowie XVI wieku. Prawa miejskie w latach 1329-1869 oraz ponownie od 1 stycznia 2019.

Szydłów położony jest na Pogórzu Staszowskim stanowiącym formę przejściową pomiędzy Górami Świętokrzyskimi a nizinną Niecką Połaniecką. Tereny miejscowości wchodzą w skład Chmielnicko-Szydłowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Miasto położone jest ok. 40 km na południowy wschód od Kielc oraz ok. 12 km na zachód od Staszowa.

Ze względu na powszechne w okolicach Szydłowa sady śliwkowe (ok. 1000) miejscowość bywa nazywana śliwkową stolicą Polski. Co roku w Szydłowie odbywa się Święto Śliwki, czyli Dni Szydłowa, podczas których prezentowane są owoce z miejscowych sadów.

Obecna gmina Szydłów należy do powiatu staszowskiego i zajmuje wysunięte, zachodnio-północne rubieże. Tylko od wschodu graniczy z inną gminą powiatu staszowskiego[8]. Pod względem geologicznym gmina znajduje się na styku dwóch stref kieleckiej i strefy miechowsko-rzeszowskiej. Północna część gminy zajmuje morskie osady miocenu zalegających na strukturach paleozoicznych, zaś część południowa znajduje się na w zapadlisku wypełnionym mioceńskimi gipsami, iłami i piaskami, najwyżej położony punk ma 326 m n.p.m. i znajduje się na zachód od Brzezin, na terenie Szydłowa znajdują się także sześć jaskiń, najbardziej znaną jest Grota Szydłów I i Grota Szydłów II. Najdłuższą rzeką przepływającą przez Szydłów jest rzeka Ciekąca, która ma źródło na północ od stolicy gminy i uchodzi do rzeki Wschodniej. Gmina nie posiada zasobnych źródeł wód podziemnych, głębokość ich zwierciadła wynosi około 1 m w dolinach cieków wodnych do około 30 m w Osówce

Pierwsza wzmianka o Szydłowie pochodzi z 1191. Osada wymieniana jest w akcie uposażenia kolegiaty sandomierskiej, której mieszkańcy Szydłowa oddawali dziesięcinę. Wieś była własnością królewską (królewszczyzna). Osada znajdowała się na odgałęzieniu nadwiślańskiego szlaku handlowego, które prowadziło ze Staszowa w stronę Chęcin, Małogoszcza. Szlak ten nabrał znaczenia w XIV wieku po zjednoczeniu Polski po rozbiciu dzielnicowym. 1 lipca 1329 króWładysław Łokietek nadał Szydłowowi prawa miejskie - średzkie.

Około 1355 krół Kazimierz Wielki wzniósł tutaj murowany kościół pw. Świętego Władysława w miejsce już drewnianego jako zadośćuczynienie za wydanie wyroku śmierci na ks. Baryczce, zbudował on także warowny zamek i otoczył miasto murem z bramami i basztami. W murze znajdowały trzy bramy: Krakowska, Opatowska i Wodna. Parafię szydłowską utworzono w XIII wieku. Zamek zajmuje pow. 8500 m kwadratowych, znajduje się w zachodniej części starego miasta; obiekt składa się z budynku mieszkalnego (tzw. "sali rycerskiej", powstałego w 2 poł. XIV wieku), baszty obronnej (tzw. Skarbczyka - dwukondygnacyjnego podpiwniczonego budynku wolnostojącego w północno-zachodnim narożu muru; jest to najwyższy punkt zamku) oraz budynku bramnego i domu mieszkalnego (jest to niewielki budynek wolnostojący miejscu dawnej bramy zamykającej dostępu do zamku). Wzmianki o płaceniu przez parafie szydłowiecką świętopietrza pochodzą z 1325.

W XV w. w Szydłowie zbierał się sąd ziemski dla okolicznej szlachty. W 1403 Świdrygiełło otrzymał Szydłów od brata - króla Jagiełły. Od XV do XVIII wieku Szydłów był siedzibą starostwa niegrodowego. Był ważnym ośrodkiem rzemieślniczym. Pierwsze cechy rzemieślnicze powstały tu prawdopodobnie na początku XV w. W Szydłowie rozwijało się między innymi kowalstwo, siodlarstwo, bednarstwo, kotlarstwo. W mieście znajdowała się duża gmina żydowska.

W XVI wieku przez Szydłów przebiegał mniejszy szlak handlowy - z Szydłowa przez Chmielnik, Jędrzejów, Lelów, Częstochowę do Wielunia, skąd prowadził główny trakt do Radomia. Szydłów leżał także na szlaku przegonu bydła wołyńskiego na Śląsk. Miasto czerpało dochody z tranzytu wina, chmielu oraz stad bydła. Kupcy szydłowscy ze swoimi towarami jeździli do Sandomierza. W 1488 doszło w Sandomierzu do konfliktu o plac targowy, który przez króla Kazimierza IV Jagiellończyka został rozstrzygnięty na korzyść kupców szydłowskich. Od tego czasu musieli oni płacić wyłącznie za zajmowanie miejsca na rynku, byli natomiast zwolnieni z opłat za plac poza miastem.

W XVI wieku miasto słynęło z produkcji sukna. Działały tu cechy krawców, piekarzy, szewców i garncarzy, a także zbiorowy cech grupujący kowali, ślusarzy, siodlarzy,bednarzy, kotlarzy, mieczników, czapników oraz wędzidlarzy. Istnienie tego cechu potwierdził w 1523 król Zygmunt I Stary. W 1528 w Szydłowie wybudowano wodociągi oraz miejskie łaźnie. co świadczy o ich zamożności. Budowa wodociągu wymusiła także budowę "rarmusa" - budynku, który miał za zadanie podniesienie wody z rzeki Ciekącej - wyposażony był w czerpakowe koło wodne i dodatkowy zbiornik. Budowa wodociągu doprowadziła do pobierania opłat za jego użytkowanie, jak i wzbogacenie się miasta.

W 1564 znajdowało się tu 180 domów. 49 z nich ulokowanych było przy rynku, 75 przy ulicach, a pozostałe 56 na przedmieściach. W mieście było 110 warsztatów rzemieślniczych. W Szydłowie funkcjonował browar. Dochody z produkcji i wyszynku trunków były przeznaczane na konserwację murów oraz miejskie bruki. W 1565 znaczna część Szydłowa została zniszczona przez pożar. W pierwszej połowie XVII wieku rozpoczął się stopniowy upadek miasta. W 1615 roku przeprowadzono lustracje starostwa szydłowskiego - wynikło z nich, że w mieście było 241 zabudowań, z czego 52 to domy w rynku, 76 domy na ulicach, 39 na "Błoniu’" i "Pastwisku", 69 na Przedmieściu św. Leonarda, 2 na "Bugaju" i 3 domy należące do kościoła.

W 1630 Szydłów został spalony przez oddział zbuntowanych wojsk najemnych. Nieopłacone wojsko nie mogąc dostać się w obręb murów, podpaliło przedmieścia, od których zajęła się także część miasta. Ogromne zniszczenia przyniósł potop szwedzki oraz najazd Rakoczego. W 1655 miasto i zamek zostały zniszczone. Z 1300 mieszkańców Szydłowa ocalało zaledwie ok. 350. Po tej klęsce miastu nie udało się już podźwignąć. .

W 1793 w mieście pomimo utraty jego znaczenia, powstał sąd ziemski. Po III rozbiorze Szydłów znalazł się w zaborze austriackim - wchodził on w skład Nowej Galicji, od 1803 nazywanej już tylko Galicją. W 1809 roku miasto znalazło się w granicach Księstwa Warszawskiego, które podzielono na cztery departamenty oraz wchodzące w ich skład powiaty, na skutek czego powstał powiat szydłowski, który należał do departamentu krakowskiego. Po Kongresie Wiedeńskim w 1815 roku Szydłów znalazł się w granicach Królestwa Polskiego, w tym samym roku wybudowano sąd pokoju. Od 1815 w zaborze rosyjskim, miasto leżało w granicach Królestwa Polskiego, województwa krakowskiego, obwodu stopnickiego, powiatu szydłowskiego. W 1869 Szydłów utracił prawa miejskie.

W 1909 roku do Szydłowa przybył krakowski architekt Adolf Szyszko-Bohusz; prowadził on prace inwentaryzacyjne i dokumentacyjne w synagodze. Pierwsze prace renowacyjne podjęto w latach dwudziestych pod nadzorem urzędu konserwatorskiego, pracownicy i studenci Zakładu Architektury Polskiej Politechniki Warszawskiej pod kierownictwem Oskara Sosnowskiego. Ważną role w konserwacji zabytków w Szydłowie miał Jan Kaczorowski, który był kierownikiem szkoły powszechnej - organizował on zbiórki funduszy i to z jego inicjatywy przystąpiono do umacniania muru obronnego.

W 1929 osada miała 2246 mieszkańców, z czego ok. 30% stanowili Żydzi. Podczas II wojny światowej Niemcy utworzyli tutaj getto, w którym przetrzymywanych było około tysiąca osób, zgładzonych później w obozach koncentracyjnych. 22 lipca 1944 Szydłów został zajęty przez oddział Armii Ludowej pod dowództwem Stanisława Dorosiewicza. Rozbrojono posterunek policji i zajęto magazyny niemieckie. Szydłów został w znacznym stopniu zniszczony na skutek działań wojennych 1944-1945. W latach powojennych został odbudowany. W 1961 otwarto Muzeum Regionalne.