Zasadność stosowania urządzenia piorunochronnego

W niniejszym artykule skupimy się tylko i wyłącznie na kwestii zasadności stosowania urządzania piorunochronnego w obiektach, w których montaż instalacji odgromowej nie jest wymagany przepisami prawnymi. Do tej grupy należą (prawie wszystkie) obiekty mieszkalne jednorodzinne.

A jeżeli to "coś" nie jest wymagane przepisami to czy, kolokwialnie pisząc, jest sens montować?

Podstawą do naszych dzisiejszych rozważań stał się wpis na jednym z forów internetowych. I mało pomocne, a czasem wręcz przerażające, odpowiedzi, które znaleźliśmy pod nim. Pozwolę sobie zacytować samo pytanie:

"Witam Was i bardzo proszę o pomoc.
Na etapie budowania domu "majstry" ze względu na to że dom jest "w polach" i w pobliżu niewiele zabudowań puścili mi bednarkę w koło domu i przymocowali do fundametów na to nakleili styropian. Teraz wychodzi mi to w kilku miejscach domu i teraz moje pytania: Czy jest to poprawnie wykonane?

Rozpoczynając nasze rozważania warto zadać sobie pytanie - dlaczego powinniśmy chronić nasz dom i sprzęt? Czy zjawisko burzy jest aż tak niebezpieczne?

Nikogo nie trzeba przekonywać, że zjawisko wyładowania atmosferycznego może spowodować pożar, uszkodzenie budynku lub spalenie instalacji elektrycznej oraz uszkodzenie wszystkich włączonych do niej urządzeń, np. telewizora, komputera itp. Poniżej przedstawiamy wybrane wycinki z informacyjnych portali internetowych z zeszłego roku:

Wyniki badań z kilku ostatnich lat wskazują na większą liczbę wyładowań na km2 niż w danych normowych (średnia roczna gęstość wyładowań doziemnych wynosi odpowiednio 1,8 i 2,5 km2/rok). Wg danych pozyskanych z sieci komercyjnych np. PERUN wynika, że na terenie naszego kraju w roku 2019 r. średnia liczba doziemnych wyładowań atmosferycznych na 1 km2 była zdecydowanie wyższa niż zakładana przez normę i sięgała miejscowo nawet 50-ciu uderzeń!

Warto zaznaczyć, że piorun może uderzyć wielokrotnie w to samo miejsce (tak, również w ramach jednej burzy). Polecamy film nagrany przez jednego z naszych pracowników w miejscowości Łąka w powiecie pszczyńskim dostępny pod poniższym linkiem.

Skutki oddziaływania pioruna na typowe obiekty znajdziemy w normie PN-EN 62305-1 w tablicy 1. Przy pozycji dotyczącej budynku mieszkalnego znajdziemy następujące skutki pioruna:

• Przebicie instalacji elektrycznych, pożar i zniszczenie materiału,
• Uszkodzenie ograniczone zwykle do obiektów budowlanych narażonych na uderzenie pioruna lub na przepływ jego prądu,
• Awaria zainstalowanych urządzeń elektrycznych i elektronicznych oraz układów (np. odbiorniki TV, komputery, modemy, telefony itp).

Tak więc zagrożenie wyładowaniami piorunowymi jest realne i może mieć niszczycielskie skutki. Budownictwo mieszkaniowe w coraz większym stopniu jest zależne od automatyzacji elektronicznej. Budynki są coraz bardziej nasycone elektroniką w celu zwiększenia wydajności, komfortu, zapewnienia bezpieczeństwa i korzyści ekonomicznych. Nie trzeba nikogo przekonywać, że w naszych domach jest wiele sprzętów wyposażonych we wrażliwy osprzęt elektroniczny. Począwszy od pralki czy ekspresu do kawy, a skończywszy na pompie ciepła czy sprzęcie muzycznym. Spróbujmy podliczyć wartość wszystkich sprzętów elektronicznych. Na pewno przekracza koszt wykonania urządzenia piorunochronnego.

Wróćmy do cytatu z forum, który przedstawiłem na początku artykułu. Pytanie zaniepokojonego Inwestora pojawiło się na forum internetowym, gdzie wypowiedzieć może się każdy z nas po zakończeniu procesu rejestracji. Wypowiedzi są oznaczone wybranym przez użytkownika "nickiem". Nie ma procedury weryfikacji wiedzy osób wypowiadających się. Równie dobrze o zasadności stosowania urządzenia piorunochronnego i proponowanych rozwiązaniach technicznych może wypowiadać się osoba mająca i niemająca nic wspólnego z tym zagadnieniem.

Gdzie wobec tego Inwestor powinien znaleźć wiarygodne wiadomości niezbędne do podjęcia decyzji? Norma PN-EN 62305-3 wyróżnia dwie funkcje: projektową - projektanta ochrony odgromowej jako "specjalistę kompetentnego i wykwalifikowanego w zakresie projektowania LPS" i wykonawczą - wykonawcę ochrony odgromowej jako "osobę kompetentną i wykwalifikowaną w zakresie instalowania LPS". Funkcje projektanta ochrony odgromowej z uwagi na brak wydzielonego zakresu w ramach uprawnień budowlanych przejęli projektanci-elektrycy.

W charakterze wykonawcy ochrony odgromowej występują głównie firmy elektryczne, ogólnobudowlane i dekarskie po krótkim przeszkoleniu swoich pracowników. W wielu przypadkach podstawowe przeszkolenie wystarczy dla prawidłowego wykonania urządzenia piorunochronnego pod warunkiem, że dokumentacja projektowa będzie sporządzona z należytą starannością. Osobiście polecam jednak konsultacje i skorzystanie z usług firm, które zajmują się tylko i wyłączenie tym zakresem.

Najczęstszym błędem spotykanym przez nas u ekip wykonawczych jest zupełne pomijanie zagadnienia odstępu separacyjnego albo zakładanie, że odstęp separacyjny o wielkości 40 cm w każdej sytuacji jest wystarczający. Bardzo dobrze przedstawia to zagrożenie poniższe zdjęcie. W momencie sprawdzenia prądu piorunowego poprzez ten przewód odprowadzający uszkodzona zostanie nie tylko zaznaczona kamera, ale prawdopodobnie i część instalacji monitoringu.

W tym miejscu należałoby doprecyzować pojęcie urządzenia piorunochronnego, które często mylnie i skrótowo jest nazywane instalacją odgromową. Różnice w przyjemny sposób prezentuje poniższa grafika.

W obiektach istniejących, w których instalacja odgromowa nie była wykonywana na etapie wznoszenia obiektu, ochrona elektryczna ogranicza się przeważnie tylko do uziemienia w postaci bednarki stalowej (płaskownika) dospawanej do prętów zbrojeniowych w celu wyrównania potencjału metalowych elementów instalacji wewnętrznych. To rozwiązanie nie spełnia funkcji odprowadzenia i rozproszenia w gruncie prądu piorunowego. W celu wykonania pełnego urządzenia piorunochronnego w obiekcie istniejącym należy skorzystać z rozwiązania w postaci otoku lub uziomu pionowego. W lepszej sytuacji znajdujemy się, gdy jesteśmy etapie poprzedzającym wykonywanie ław fundamentowych. Wachlarz naszych możliwości zostaje uzupełniony o uziom fundamentowy, najtańszy i najtrwalszy ze wszystkich rozwiązań dostępnych na rynku. Więcej informacji nt rodzajów uziemień w obiektach budownictwa jednorodzinnego wraz z porównaniem możecie przeczytać w artykule dostępnym pod poniższym linkiem.

W tym miejscu musimy rozprawić się z jeszcze jednym mitem. Nawet prawidłowo wykonana instalacja odgromowa nie zapewnia 100% ochrony obiektowi. Nie ma rozwiązań, które mogłyby zapewnić taką ochronę. W najwyższej (I klasie ochrony) skuteczność ochrony jest szacowana na 99%, a w najniższej (IV klasie) na poziomie powyżej 80%. Obiekty mieszkalne jednorodzinne w przeważającej większości znajdują się właśnie w IV klasie. Ostateczną klasę wskaże nam analiza ryzyka wykonana w oparciu o arkusz 2, kilkukrotnie wspominanej w niniejszych rozważaniach, normy - PN-EN 62305.

Prawidłowo zrealizowane urządzenie piorunochronne to również skuteczne i jakościowe urządzenia ochrony przeciwprzepięciowej. Niezależnie od faktu posiadania instalacji odgromowej konieczne jest stosowanie elementów ochrony przeciwprzepięciowej i wynika to bezpośrednio z zapisów paragrafu 183 Rozporządzenia ministra infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U.2019.1065 t.j. z dnia 2019.06.07), tj. "W instalacjach elektrycznych należy stosować: (...) urządzenia ochrony przepięciowej". Zagrożenie zjawiskiem przepięcia będącej następstwem wyładowania atmosferycznego jest bardzo realne i destrukcyjne. Zgodnie z tablicą 2 normy PN-EN 62305-1 wyodrębnia się cztery miejsca uderzenia pioruna, w tym tylko jeden dotyczy samego obiektu:

Należy zwrócić uwagę na to, że kolumna "typ strat" niezależnie od miejsca uderzenia obejmuje zawsze typ L4, czyli straty materialne w postaci obiektu, jego zawartości i funkcjonalności. Patrząc na zjawisko burzy tylko jako zagrożenie bezpośrednie możemy narazić się na poważne straty związane ze skutkami przepięcia.

Podsumowując, wyładowanie atmosferyczne jest destrukcyjnym zjawiskiem, które może spowodować szereg realnych niebezpieczeństw i uszkodzeń. Nie można ukrywać, że sezon burzowy w Polsce jest gwałtowniejszy i intensywniejszy niż kiedyś. Niestety montażem urządzenia piorunochronnego zajmują się często osoby z połowiczną wiedzą we wskazanym zakresie. Pozytywem pozostaje świadomość, że koszt montażu urządzenia piorunochronnego jest tylko niewielką częścią kosztów budowy wymarzonego domu i tylko częścią kosztów wszystkich urządzeń elektronicznych w obiekcie.

Jeżeli te krótkie rozważania przekonały Cię do montażu urządzenia piorunochronnego - zapraszam do kontaktu. Istnieje możliwość doboru niezbędnych elementów indywidualnie po przesłaniu dokumentacji projektowej budynku!

Jeżeli nadal pozostajesz osobą nieprzekonaną - pamiętaj, że jako minimum (niezbędne z punktu widzenia prawnego) jest zapewnienie sprawnego uziemienia i urządzeń przeciwprzepięciowych! To gwarantuje niezbędny poziom bezpieczeństwa Tobie, Twojej rodzinie i Twojemu domowi!

W razie pytań zapraszamy do kontaktu:

e-mailowego:

• biuro@budniok.com.pl

telefonicznego:

• Wojciech Szczepańczyk +48 507 010 945 (doradztwo handlowe)
• Krzysztof Bartnik+48 531 250 637 (doradztwo techniczne)
• Kamil Błażyca +48 519 100 602 (doradztwo techniczne)

• adres: 43-502 Czechowice-Dziedzice, ul. Narutowicza 79
• strona: www.budniok.pl
• facebook: facebook.com/Budniok-Technika