Jak się chronić przed atakiem lotniczym i gazowym? Przedwojenny poradnik

Książeczka została zatwierdzona przez Ministra Spraw Wewnętrznych Sławoja Składkowskiego, 29 września 1938 roku, w Warszawie. Broszura ma 64 strony i składa się ze wstępu, siedmiu rozdziałów i streszczenia najważniejszych obowiązków ludności w OPL.

Ze wstępu możemy się dowiedzieć, że "...lotnictwo wojskowe, poruszające się z olbrzymią prędkością, zdolne do dłuższych lotów, z ładunkiem znacznej ilości bomb - może sięgnąć każdego zakątka kraju...". Najbardziej zagrożone bombardowaniem są takie miasta, gdzie są ważne węzły kolejowe, przemysł i urzędy państwowe. Atakowane są także wszelkie obiekty wojskowe.

Celem bombardowania jest "...atakowanie ludności i wywoływanie wśród niej strat i paniki oraz niszczenie obiektów...". Aby udaremnić nieprzyjacielowi jego wrogie zamiary, należy zdobyć wiedzę, jak się zabezpieczyć na wypadek nalotu i jak się podczas nich zachowywać.

"Wiadomości muszą posiadać wszyscy obywatele, aby w krytycznych chwilach móc radzić sobie samym i w ten sposób ułatwić władzom przeprowadzenie akcji obronnej".

Przygotowaniem obrony przeciwlotniczej i przeciwgazowej zajmowały się: władze państwowe, samorządowe, instytucje społeczne i cała ludność kraju. W celu zabezpieczenia mienia i życia obywateli władze państwowe wydają zarządzenia, a każdy obywatel jest zobowiązany do zabezpieczenia siebie i swoich najbliższych oraz do ochrony swego mienia. Każdy mieszkaniec kraju musi wiedzieć co i kiedy ma wykonać oraz jak się ma zachować w domu, w momencie ogłoszenia alarmu ale i w czasie jego odwołania.

Z broszury wynika, że ataki lotnicze możliwe są zarówno w dzień, jak i w nocy. Nocne kryją jednak większe niebezpieczeństwo, ze względu na trudności prowadzenia akcji ratowniczej w ciemnościach (w takich okolicznościach łatwiej wywołać panikę).

Rodzaje bomb:

1. burzące,
2. zapalające,
3. gazowe,
4. odłamkowe.

Środki obrony przeciwlotniczej i przeciwgazowej:

• alarmowanie,
• gaszenie świateł,
• ratownictwo przeciwpożarowe, przeciwgazowe, sanitarne, etc.,
• obrona indywidualna i zbiorowa.

W czasie pokoju obywatele są zobowiązani przygotowywać się do samoobrony przciwlotniczej i przeciwgazowej (w myśl zarządzeń władz i komendanta opl. domu lub bloku mieszkalnego), dla siebie i swoich bliskich, ale też dla innych współmieszkańców.

M.in. zapoznać rodzinę i współlokatorów z istotą zagrożenia lotniczego i gazowego, z ich skutkami oraz ze środkami samoobrony; uczęszczać na zajęcia organizowane przez komendanta domu lub bloku; zgłaszać się ochotniczo do prac przygotowujących samoobronę; zapewnić sobie środki do tłumienia ognia; przygotować środki sanitarne i ratownicze; przygotować zasłony do okien; pomieszczenia uszczelnić; zaopatrzyć się w maski przeciwgazowe; przygotować łazienkę i ubikację; przygotować żywności i wodę oraz pokarm dla niemowląt i małych dzieci; zaznajomić się z treścią obwieszczeń; wysłać rodzinę do miejsc mniej zagrożonych; rozdzielić funkcje; kładąc się spać ułożyć ubranie tak aby nie trzeba go było szukać w razie alarmu; mieć pod ręką pieniądze, dokumenty i wartościowe przedmioty; orientować się gdzie znajdują się schrony publiczne; nie chodzić bez potrzeby w okolice mostów, tuneli, stacji kolejowych i fabryk; w nocy nie świecić latarką, a światła pojadów mechanicznych lub konnych mają być zgaszone, etc.

Motocykle, rowery należy ustawić na chodniku, pod ścianą najbliższego domu lub ogrodzenia, a motocykle z przyczepką ustawić jednym bokiem na chodniku, drugim na jezdni.

"Do schronu idziemy spokojnie, nie biegniemy, oddychamy powoli". Nie należy sie opierać o ściany domów, nie podnosić żadnych znalezionych przedmiotów, nie palić tytoniu, nie zapalać zapałek, zachowywać się kulturalnie, etc.

Po odwołaniu alarmu otwieramy drzwi i okna pomieszczenia, w którym przebywaliśmy lub schroniliśmy się. Jeśli zachodzi podejrzenie skażenia gazem, zawiadomić niezwłocznie komendanta domu lub bloku... Są to tylko wybrane fragmenty "Wskazówek...", reszta jest nie mniej ciekawa.

Szkolono się w całym kraju, także w Dziedzicach i w Czechowicach, czego dowodem jest zamieszczony w tekście skan dokumentu - świadectwa wydanego Teofilowi Szostkowi, który 28 września 1938 roku ukończył "kurs dla komendantów i zastępców komendantów obrony przeciwlotniczej domów mieszkalnych", z wynikiem pomyślnym. Kurs odbywał się pod wysokim protektoratem Pana Prezydenta Rzeczpospolitej.

Najpoważniejsze bombardowanie Czechowic i Dziedzic miało miejsce 20 sierpnia 1944 roku. Amerykańskie eskadry bombowe zaatakowały rafinerię Vacuum Oil Co., ale sporo bomb spadło także w innych częściach miasta, m.in zakłady Elektryczne "Kontakt", Lesisko, ulicę Barabasza w Zorach, na ulicę Prusa, ulicę Barlickiego, na plac targowy w Dziedzicach i na stawy pomiędzy Bestwiną a Czechowicami.

Zginęło około 90 osób, Polaków i Niemców (m.in. burmistrz Czechowic Ladenberger, właściciel fabryki kabli Neumann i architekt Kurzius), wiele było rannych, nie wybuchła żadna panika, straż pożarna gasiła pożary, a już pod koniec dnia ściągnięto z obozu w Oświęcimiu więźniów, którzy usuwali skutki nalotu i wydobywali niewybuchy.

Nie wiem, czy jakiekolwiek kursy są w stanie uratować ludzi przed skutkami bombardowań. Lepiej by było bez wojen i śmiercionośnych nalotów, ale przykład Ukrainy pokazuje, że nadal giną ludzie od bomb.

Bibliografia:
Wskazówki dla ogółu ludności w obronie przeciwlotniczej i przeciwgazowej, Biała Krakowska, 1938