[Historyczne ciekawostki] Most drogowy na Wiśle w Dziedzicach

Dla odradzającego się po latach niewoli państwa polskiego priorytetem była odbudowa przemysłu. Śląsk, na którym było najwięcej zakładów przemysłu ciężkiego i kopalń, potrzebował jeszcze jednej rzeczy - skomunikowania z pozostałą częścią kraju. Dróg kolei żelaznych było sporo, brakowało natomiast dróg dla transportu drogowego.

O konieczności budowy mostu drogowego (innego niż drewniany) pod Dziedzicami i Goczałkowicami, który połączyłby Śląsk ze Śląskiem Cieszyńskim, zdawano sobie sprawę jeszcze w XIX wieku. Wybudowano wtedy most drewniany, który leżał na trasie Bielsko - Katowice. Każda większa powódź - a Wisła w tamtych czasach potrafiła wylewać kilka razy w roku - powodowała kilkutygodniowe przerwy w komunikacji na tej trasie: a to z powodu zalania mostu drogowego, a to z powodu zalania sąsiednich partii drogi po dziedzickiej lub goczałkowickiej części drogi (wysokość zalania dochodziła niejednokrotnie do 2,50 m).

Podróżni i kierowcy musieli w czasie powodzi jechać objazdami, przez Strumień lub Oświęcim. Byli oczywiście śmiałkowie, którzy, przy niskim stanie wody podczas powodzi, ryzykowali przejazd przez rozlewiska Wisły. Nieraz z tego powodu dochodziło do nieszczęśliwych wypadków.

Decyzję o budowie nowego, żelbetonowego, mostu na Wiśle podjęły Śląski Urząd Wojewódzki i Sejm Śląski. Projekt nowego mostu został opracowany na początku 1925 roku, a już we wrześniu tego roku rozpoczęto prace budowlane.

Kierownikiem budowy był inżynier Wacław Olszak. Wszelkie prace budowlane wykonała firma Inżynierowie Stanisław i Antoni Hajduk, z Cieszyna i z Oświęcimia. Nadzór techniczny nad budową mostu sprawował, z ramienia Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego, inż. dr Stefan Kaufman.

Filary mostu wybudowano na żelazno-betonowych palach systemu Wolfsholtza i Straussa oraz na podłożu szutrowym ulokowanym pomiędzy żelaznymi ściankami, wbijanymi za pomocą kafara parowego. Betonowe filary w koronie miały 1 m szerokości, a najwyższy z nich liczył 6,70 m wysokości. Przy budowie zastosowano łożyska kołyskowe i wałkowo - kołyskowe łożyska ruchome pod konstrukcją nośną. Konstrukcja nośna zaprojektowana jako 4 żelazno-betonowe ustroje ciągłe trzyprzęsłowe, obliczone dla obciążeń przepisanych przez Ministerstwo Robót Publicznych dla mostów I klasy.

Podczas budowy mostu musiano poradzić sobie z przeróżnymi trudnościami: były to silny napór wody, kurzawki, gruby żwir w warstwach głębokich, wiercenie w dnie rzeki aby osadzić pale, zakładanie ław fundamentowych i betonowanie filarów, bardzo często w wodzie, no i oczywiście wylewy, powodzie, mróz i jeden strajk robotników.

Rozpiętość teoretyczna belek głównych trzyprzęsłowych wynosiła: 14,785 + 14, 950 + 14,785 m, odstęp między belkami 1,80 m, wysokość nad filarem 1,70 m, szerokość 0,40 m, a grubość płyty między belkami wynosiła 0,24 m. Konstrukcja mostu była zabezpieczona przed szkodliwym działaniem wody potrójną warstwą asfaltu, z podwójnymi wkładkami jutowymi i ułożona na górnej powierzchni płyty betonowej. Na płycie tej spoczywała jezdnia wykonana z granitowej kostki brukowej (10x10x10 cm), zalana cementem i osadzona na warstwie piasku, o grubości 4 cm.

Całośc była wykończona żelazno-betonową poręczą. Ciekawe było rozwiązanie związane z jezdnią i poręczami, w miejscach zetknięcia się poszczególnych belek trzyprzęsłowych, stanowiących każda odrębną całość. Między sąsiednimi belkami umieszczono fugi, o szerokości 3 cm (fugi te zwężały się lub rozszerzały, w zależności od obciążenia i temperatury). Ponieważ jezdnia musiala stanowić jedną nieprzerwaną całość, przytwierdzono na stałe blachę, która przykrywała fugę. Blacha była przykryta warstwami asfaltu, zmieszanego z jutą. Poręcze miały, w miejscu styku, fugi dylatacyjne. Słupek poręczowy był umieszczony nad filarem i osadzony na jednej belce.

Do mieszania betonu wykorzystano mieszarkę systemu Gauhe-Gockel, napędzaną własnym motorem lub lokomobilą parową.

Próbne obciążenie mostu przeprowadzono w czerwcu i lipcu 1927 roku. Wyniki były zadawalające. 9 lipca 1927 roku most oddano do użytku. Wcześniej odbyło się uroczyste poświęcenie mostu, w obecności wicewojewody Żurawskiego, członków Śląskiej Rady Wojewódzkiej, przedstawicieli Sejmu Śląskiego, władz wojewódzkich i samorządowych oraz duchowieństwa.

Most budowano od września 1925 do lipca 1927 roku. Pierwszy wpis w "Dzienniku budowy", pochodzący z dnia 24 sierpnia 1925 r., brzmiał następująco: "Poniedziałek. Pogoda: ładna; Temperatura: 18 stopi C; Stan wody na Wiśle: 1,62 m; Liczba robotników: 3".

Koszt budowy mostu, o długości 180 m, szerokości jezdni 6,60 m, wyniósł 533,00 złotych. Koszt budowy dróg dojazdowych z obu stron oraz nasypów wyniósł 77,00 złotych. Koszty budowy pokryto ze Skarbu Śląskiego.
Śląska Rada Wojewódzka w Katowicach przekazała most na własność i utrzymanie Wydziałowi Dróg Powiatowych w Bielsku (23/24 mostu) i Wydziałowi Powiatowemu w Pszczynie (1/24 mostu).

Most został zniszony 1 września 1939 roku przez Wojsko Polskie.

Bibliografia:

• Marcisz L., Album: Budowa mostu żelbetonowego na Wiśle pod Goczałkowicami, w latach 1925 - 1927, Bielsko-Biała, 2014
• Olszak W., Most na Wiśle pod Goczałkowicami, [w:]"Technik", Katowice, 1927, ss. 2-5