"Drewniane kościoły na Śląsku" - czerwcowy wykład w Piwnicy Muz

Wykład rozpocznie się 20 czerwca o godzinie 18.30 w "Piwnicy Muz". Wstęp wolny. Autor wykładu, w szczególny sposób przybliży dzieje kościołów, które odwiedzą uczestnicy majowego rajdu rowerowego - wykaz świątyń można znaleźć poniżej.

Kościół św. Marcina - drewniany barokowy kościół znajdujący się w Ćwiklicach w powiecie pszczyńskim. Kościół znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego w pętli pszczyńskiej.

Pierwsze wzmianki o kościele położonym w tym miejscu pochodzą z 1326 roku. Obecny kościół został wzniesiony na zrębach pierwotnej świątyni, przez długi czas uważano, że stało się to na przełomie XVI i XVII wieku, ale ostatnie badania drewna pobranego z więźby ze świątyni wskazują, że pochodzi ona z lat 1464-1466. Ćwiklicka świątynia jest obok kościoła w Łaziskach, prawdopodobnie najstarszym kościołem drewnianym na Śląsku o konstrukcji zrębowej. Kościół został wybudowany w stylu gotyckim, jednak w ciągu swojej historii przeszedł wiele zmian. Został przebudowany w XVIII wieku, zaś na przełomie XIX i XX wieku, podczas prac remontowych oryginalny kształt kościoła został zdeformowany. W 2010 roku, powódź zniszczyła podwaliny i posadzkę świątyni, od tego czasu przechodzi remont.

Kościół św. Marcina jest orientowaną budowlą drewnianą o konstrukcji zrębowej. Prezbiterium zamknięte jest ścianą prostą. Przy nim (od północy) mieści się kruchta - dawna zakrystia, natomiast od strony południowej mieści się zakrystia o konstrukcji szkieletowej.Nad nawą i prezbiterium dachy siodłowe kryte gontem. Od zachodu wieża konstrukcji słupowej, wzniesiona na planie kwadratu, w dolnej partii wtopiona w korpus kościoła, nakryta baniastym hełmem z latarnią.

Wystrój kościoła pochodzi z połowy XVIII i jest dość jednolity. We wnętrzu znajdują się trzy późnobarokowe ołtarze: ze św. Marcinem na obrazie i dwa boczne, pod wezwaniem Matki Bożej i Ukrzyżowania. Wart uwagi jest XV-wieczny tryptyk z Matką Boską i Dzieciątkiem w kaplicy bocznej oraz ołtarzyk św. Barbary pod wieżą. Interesujące są również drzwi z okuciami i zamkami z XVI w.prowadzące do kaplicy dołączonej do nawy, rokokowa chrzcielnica w kształcie anioła podtrzymującego urnę oraz ambona również w stylu rokoko (aktualnie zdemontowana).

Na ścianach polichromia z końca XVII w., w prezbiterium sceny z życia patrona parafii św. Marcina Biskupa.

Organy - obecne zbudowane w 1982 r. przez kobiórskiego budowniczego p. Zasadę. Wcześniejsze, z ok. 1880 r., pochodzące z warsztatu Heinricha Dürschlaga, znajdujące się obecnie w Muzeum Organów Śląskich w Akademii Muzycznej w Katowicach, zostały zrekonstruowane w oparciu o zachowane części i badania porównawcze.

Kościół pw. św. Klemensa Papieża w Miedźnej, powiat pszczyński, archidiecezja katowicka.

Kościół znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego w pętli pszczyńskiej. Kościół i Parafia w Miedźnej istnieją od co najmniej 700 lat. Pierwsza pisemna wzmianka o istnieniu Parafii Miedźna z 1326 r sporządzona została przez księdza Andrzej de Verulis z Biskupstwa Krakowskiego. Odnotował on Parafię Miedźna w wykazie parafii zobowiązanych do Świętopietrze wynoszącego 4,5 skojca. Niewątpliwym więc jest, że kościół pod wezwaniem św. Klemensa oraz parafia wtedy już istniały. Kościół rozbudowano w XVII w., powiększając nawę główną i łącząc ją z dzwonnicą stojącą dotychczas osobno, rozbudowując w ten sposób kościół z 1326 roku.

Kościół orientowany, konstrukcji zrębowej z wieżą. Prezbiterium zamknięte ścianą prostą, z zakrystią od północy. Dach siodłowy pokryty gontem, nad nawą wieżyczka na sygnaturkę z latarnią. Wokół świątyni soboty osadzone na słupach z mieczowaniami, wokół wieży oszalowane. Wokół ścian prezbiterium wydatne zadaszenie gontowe. Prezbiterium przekryte pozornym sklepieniem kolebkowym o łuku segmentowym. W nawie strop płaski. Chór muzyczny drewniany osadzony na czterech słupach.

Wyposażenie głównie barokowe. Ołtarz główny późnobarokowy z 1 połowy XVIII w., tablicowy, z grupą Świętej Trójcy w zwieńczeniu. Po bokach bramki z rzeźbami św. Piotra i św. Pawła. W ołtarzu obraz przedstawiający postać papieża, św. Klemensa z XIX w. Obrazy boczne również późnobarokowe.

Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela - kościół parafialny w Grzawie, w gminie Miedźna, w powiece pszczyńskim.

Kościół znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego w pętli pszczyńskiej.

Pierwszy kościół istniał tu już prawdopodobnie w XIV wieku. Obecny wzniesiony został na początku XVI wieku. W latach 1580 - 1628 w posiadaniu protestantów, później odzyskany przez katolików i prawdopodobnie przebudowany ok. 1690 r.

Kościół drewniany o konstrukcji zrębowej, na podwalinach z kłód dębowych, orientowany, z wieżą konstrukcji słupowej od strony zachodniej. Dachy nad prezbiterium i nawą siodłowe, kryte gontem. Nad nawą barokowa, sześcioboczna wieżyczka na sygnaturkę z latarnią, kryta blachą. Wieża o ścianach pochyłych, zwieńczona dachem namiotowym, krytym blachą, przechodzącym w ośmioboczną, barokową latarnię. Na zewnątrz kościół otoczony sobotami. Ściany prezbiterium i nawy powyżej dachu sobót szalowane deskami. Od południa, w kruchcie, odrzwia z zachowanym fragmentem ostrołukowego, gotyckiego nadproża. Wnętrza nakryte płaskimi stropami. Chór muzyczny podparty na czterech słupach, nowszy niż reszta świątyni.

Wyposażenie wnętrza głównie barokowe, z XVII i XVIII wieku, częściowo również XIX-wieczne. Ołtarz główny barokowy z końca XVII w., odnowiony w 1870 r., z bogatą dekoracją snycerską, z rzeźbami św. Piotra i św. Pawła oraz obrazem z 1690 r. przedstawiającym Matkę Boską z Dzieciątkiem. Organy barokowe, z XVII w. Kilka obrazów z XVIII w. Od południa, zachodu i północy kościół otoczony jest drewnianym ogrodzeniem budowanym na zrąb, z gontowym, dwuspadowym daszkiem. W ogrodzeniu dwie murowane, tynkowane bramki z wejściami zamkniętymi półkoliście i nakrytymi siodłowymi daszkami gontowymi. Ogrodzenie od wschodu wykonane z desek rozpiętych między murowanymi słupkami.

Kościół św. Barbary - rzymskokatolicki kościół parafialny, znajdujący się w miejscowości Góra (gmina Miedźna) w powiecie pszczyńskim.

Kościół znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego w pętli pszczyńskiej.

Zbudowany został jako kaplica filialna zapewne w II połowie XVI w. W latach 1580-1628 w rękach protestantów (kalwinistów). Do niewielkiej, zamkniętej wielobocznie w typie małopolskim kaplicy z oszalowanymi ścianami była niegdyś dostawiona wieża o konstrukcji słupowej, nakryta obitym blachą hełmem z latarnią. Rozbudowany w 1950 roku przez przesunięcie wieży i dodanie nawy.

Orientowany. Drewniany, konstrukcji zrębowej, częściowo na podmurowaniu ceglanym. Prezbiterium (dawna kaplica) zamknięte trójbocznie, przy nim od północy nowsza, murowana zakrystia. Nawa szersza i wyższa od prezbiterium, na rzucie prostokąta. Przy niej dawna wieża o ścianach podbitych gontem, częściowo wtopiona w korpus kościoła. Podczas rozbudowy w 1950 r. usunięto hełm wieży, zamiast niego wstawiając drewniany dach namiotowy o kształcie ostrosłupa. Na zewnątrz prezbiterium i nawę otaczają otwarte soboty wsparte na słupach z zastrzałami. Powyżej sobót ściany szalowane deskami. Dachy nawy i prezbiterium (o nierównych nachyleniach połaci), dach wieży oraz szerokie daszki sobót kryte gontem. Prezbiterium nakryte stropem płaskim, w nawie strop z fasetą. Chór muzyczny drewniany, wsparty na dwóch słupach, nowszy.

We wnętrzu kościoła nie zachowały się prawie żadne ruchome zabytki. Krzyż ołtarzowy pochodzi z XVIII w., dwa krucyfiksy (barokowy i ludowy) - z XIX w.

Kościół św. Marcina - drewniany barokowy kościół znajdujący się w Jawiszowicach w powiecie oświęcimskim, znajdujący się na szlaku architektury drewnianej województwa małopolskiego.

Kościół parafialny św. Marcina w Jawiszowicach zbudowano w 1692 r., na miejscu spalonego wcześniejszego kościoła z 1511 r., który, jak głosi przekaz ludowy, został, prawdopodobnie przypadkowo, podpalony przez syna ówczesnego organisty.

Kościół parafialny św. Marcina jest jednonawowy, konstrukcji zrębowej, podbity gontem. Świątynia otoczona jest zamkniętymi podcieniami (sobotami).

We wnętrzu znajdują się trzy ołtarze (główny i dwa boczne). Ołtarz główny pochodzi prawdopodobnie z ok. 1700 r., a ołtarze boczne z XIX wieku. Prezbiterium kościoła nakrywa płytkie pozorne sklepienie kolebkowe, a nawę strop. Na profilowanej belce tęczowej pomiędzy nawą i prezbiterium umieszczony jest barokowy krucyfiks oraz posągi Matki Boskiej, św. Jana Ewangelisty i św. Marii Magdaleny. Ambona jest rokokowa. Stalle są późnobarokowe, a konfesjonał z figuralnymi malowidłami na zaplecku i na drzwiach jest wczesnobarokowy. Ciekawym zabytkiem jest kamienna kropielnica o charakterze ludowym, wykonana zapewne w XVII w. W kościele znajduje się też kilka obrazów barokowych.

Parafia pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego w Starej Wsi - parafia rzymskokatolicka znajdująca się w Starej Wsi. Należy do dekanatu Wilamowice diecezji bielsko-żywieckiej.

Została po raz pierwszy wzmiankowana w spisie świętopietrza parafii dekanatu Oświęcim diecezji krakowskiej z 1326 pod nazwą Antiquo Willamowicz. Drugi kościół zaczęto wznosić w 1522 z fundacji Krzysztofa Bilbersteina-Starowiejskiego, konsekrowano go w 1530

W latach 1530-1630 właściciele wsi zostali arianami, w tym czasie w okolicznych miejscowościach zapanował również kalwinizm, jednak kościół w Starej Wsi pozostał przez ten okres katolickim.